| Резюме: | Als het ooit tot een confrontatie komt met Rusland in Oost-Europa, welke rol zou een piepklein land als het onze dan kunnen spelen? Een bijzonder cruciale, zo blijkt, en dat heeft nú al impact op mobiliteitsdossiers. “De havens van Zeebrugge en Antwerpen zijn belangrijke toegangspoorten voor Amerikaanse troepen.”
Wie de expresweg tussen Antwerpen en Knokke/Zeebrugge weleens neemt, moet tussen Maldegem en Damme kilometerslang op versmalde rijstroken langs wegenwerken. De weg krijgt daar een upgrade naar een ‘echte’ snelweg. Ook de zogenaamde Leestjesbruggen, over het Schipdonkkanaal, worden daarbij vernieuwd. Het is een project van 60 miljoen euro, maar Vlaanderen moet daarvan maar de helft ophoesten. De overige 30 miljoen euro komt van de Europese Commissie. Hier staat meer op het spel dan louter het comfort van de West- en Oost-Vlaamse pendelaars.
De weg tussen Zeebrugge en Antwerpen is een cruciale schakel in de ‘militaire mobiliteit’ die de NAVO van ons land verwacht. Als het straks in Oost-Europa echt tot een oorlog met Rusland komt, dan zal België niet het grote verschil maken met zijn troepen aan het front, maar wel met de snelheid waarmee het geallieerde troepen naar dat front kan krijgen.
België maakt deel uit van de zogenaamde corridors die de NAVO over heel Europa heeft uitgetekend: tracés waarlangs in oorlogstijd duizenden militairen, tanks en ander materiaal getransporteerd moeten worden. En waar dus goede spoorverbindingen moeten zijn en de wegen stevig genoeg om dat allemaal te dragen. Door ons land lopen twee van die corridors. De oostelijke corridor vertrekt vanuit de havens van Zeebrugge en Antwerpen, en gaat via Luik naar de Duitse grens. Daarnaast is er een zuidelijk tracé vanuit Koksijde en Oostende over Charleroi in de richting van Italië.
“Voor de collectieve verdediging van de NAVO is vooral de oostelijke corridor belangrijk”, zegt Simon Van Hoeymissen, onderzoeker aan het Koninklijk Hoger Instituut voor Defensie. “De havens van Zeebrugge en Antwerpen zijn belangrijke toegangspoorten voor Amerikaanse en andere troepen in Europa. Vandaaruit gaat het over Duitsland naar Polen en de Baltische staten.”
Snelheid
Voor de NAVO gelden drie fases van militaire mobiliteit. In een eerste fase moeten 100.000 soldaten die nu al aan de Russische grens zijn, paraat staan voor oorlog. Dat moet binnen de tien dagen gebeuren. De tweede fase is waar het nu om draait, namelijk om nog eens 200.000 mensen binnen één maand naar het front te kunnen sturen. De derde fase komt later, om binnen de zes maanden nog eens 500.000 mensen naar het front te verplaatsen.
Die 200.000 geldt voor heel Europa. Daarbinnen heeft ons land als doelstelling om vanuit Zeebrugge en Antwerpen telkens één brigade binnen de maand aan het front te krijgen. Eén brigade bestaat uit 3.000 tot 5.000 militairen. Daar komen telkens ook nog eens 1.700 voertuigen waarvan 300 zware rupsvoertuigen, en 4.000 containers bij. Dat transport zou voornamelijk ’s nachts gebeuren, met naar schatting zestien wegkonvooien en gedurende tien tot dertig dagen acht treinen per dag. Dat zal eruitzien als uitzonderlijk vervoer, maar in de plaats van grote bouwmaterialen zal het wapens en andere militair materiaal bevatten.
LEES OOK. Defensiebaas Frederik Vansina roept regering op om crisistoestand af te kondigen: “Wij doen onze aankopen nog altijd in vredestempo. Poetin niet”
“Het is van strategisch belang om dat snel te kunnen doen”, zegt Van Hoeymissen. “Militaire afschrikking doe je niet enkel met de grootte van je troepenmacht, maar ook met de snelheid waarmee je die kan verplaatsen. Daar komt veel bij kijken. Dat gaat niet enkel over de draagkracht van wegen en bruggen. Onderweg moeten er voldoende stopplaatsen en tankstations zijn. De routes moeten ook beveiligd zijn, onder meer tegen droneaanvallen en tegen cyberaanvallen op bijvoorbeeld de verkeerslichten of de elektriciteitsbevoorrading. Bovendien moet je voldoende variëren tussen zowel wegverkeer als spoor en binnenwater, want je wordt kwetsbaar als je altijd hetzelfde traject gebruikt. Kleine omleidingen kunnen daar ook bij helpen.”
Screening
Sinds de Russische inval in Oekraïne drie jaar geleden zijn de inspanningen voor militaire mobiliteit al mondjesmaat opgedreven. De wegenwerken tussen Maldegem en Damme zijn daar voorlopig het meest zichtbare voorbeeld van. Eens die af zijn, hoeven militaire konvooien niet langer een omweg te maken via Brugge en doorheen het centrum van Sijsele. Minder zichtbaar zijn enkele aanpassingswerken aan de spoorwegen in de Antwerpse haven en aan de Duitse grens in de provincie Luik.
LEES OOK. Vlaamse regering bereikt akkoord over defensieplan: fonds van 1 miljard euro, inzetten op “burgerlijke weerbaarheid”
De komende jaren zullen er nog veel meer werven komen. De Vlaamse overheid is momenteel bezig met een screening van alle wegen, bruggen en tunnels, om na te gaan in hoeverre die geschikt zijn voor militaire mobiliteit en welke werken eventueel nodig zijn. Als norm geldt een draagkracht van 130 ton. Na de zomer moet die screening uitmonden in een investeringsplan, waarvan Europa opnieuw een deel van de financiering op zich neemt.
De focus ligt daarbij op de oostelijke corridor. Het traject rond de stad Antwerpen krijgt extra aandacht omdat al dat zwaar vervoer daar door drie tunnels moet: de Liefkenshoektunnel, de Beverentunnel en de Thijsmanstunnel. Vlaams minister van Mobiliteit Annick De Ridder (N-VA) heeft al voorgesteld om een tweede Thijsmanstunnel te laten graven, zodat het militair verkeer daar vlotter kan verlopen. Al kreeg ze vanuit de oppositie meteen de kritiek dat die werken al veel langer – ook zonder oorlogsdreiging – op het verlanglijstje stonden, en dat De Ridder het nu zo verpakt om extra Europees geld binnen te halen.
Over andere mogelijke ingrepen wil De Ridder voorlopig nog niks kwijt. Vermoedelijk zullen er ook werken op de E313 tussen Antwerpen en Luik komen, al is nog niet duidelijk hoe of wat precies. In het verleden heeft Defensie altijd gepleit voor een uitbreiding van twee naar drie rijstroken. Tot nog toe viel dat altijd op een koude steen bij de regeringen, maar dat wordt nu misschien anders.
LEES OOK. Theo Francken na bewogen week voor Belgische én Europese defensie: “Er zullen mogelijk defensiebons worden uitgegeven”
Daarnaast is er met de Nederlandse regering ook een discussie bezig over de IJzeren Rijn, de snelle spoorverbinding tussen Antwerpen en het Duitse Ruhrgebied. Die verbinding loopt over Nederlands grondgebied en de regering daar blokkeert het dossier al jarenlang. De Nederlanders hebben niet veel zin om cadeaus te doen aan een concurrent van de Rotterdamse haven. Maar ook hier brengt de oorlogsdreiging mogelijk schot in de zaak.
Transportbedrijven
De plannen gaan nu over infrastructuur en wegenwerken. Maar onderzoeker Simon Van Hoeymissen waarschuwt dat militaire mobiliteit veel verder gaat dan dat. “De impact zal in de hele samenleving voelbaar zijn”, zegt hij. “Er zullen niet enkel bewegingen van West naar Oost zijn, maar ook omgekeerd van het front naar ons land. Via die routes zullen ook de gewonden en vluchtelingen uit het oorlogsgebied komen. Dat zal druk zetten op de ziekenhuizen en op de woningmarkt. De instroom van Oekraïense vluchtelingen is maar een voorbode van wat mogelijk nog komt.”
Als het ooit zover komt, zullen bovendien ook bedrijven ingeschakeld worden in al die operaties. Zo wil Defensie graag nu al raamcontracten afsluiten met eigenaars van grote loodsen om materiaal onderweg op te slaan en transportbedrijven om mee het vervoer te doen. Daar komt in oorlogstijd meer bij kijken dan het lijkt. Zo moeten die loodsen binnen de twintig dagen beschikbaar kunnen zijn, de transportbedrijven moeten gegarandeerd voldoende chauffeurs hebben. “Dat laatste klinkt vanzelfsprekend”, zegt Van Hoeymissen. “Maar nu komen die chauffeurs vaak uit Polen en andere Oost-Europese landen. Als daar een oorlog uitbreekt, gaan zij niet achter het stuur van een Belgische vrachtwagen kruipen.”
{
"type": "aside-inline",
"title": "Oorlogsvoorbereiding gaat verder dan bruggen en wegen alleen",
"content": [
{
"subhead": "Bureaucratie "
},
{
"p": "Nu al vinden vanuit Zeebrugge en Antwerpen regelmatig militaire transporten plaats. Die worden telkens lang op voorhand gepland. Het grootste obstakel daarbij is de gigantische bureaucratie. Zo zijn er niet enkel de douanepapieren, elk land heeft ook nog eens aparte regeltjes voor militair transport. Om daaraan tegemoet te komen, hebben Nederland, Duitsland en Polen een overeenkomst getekend om die regels beter op elkaar af te stemmen. België is daar onder de vorige minister van Defensie, Ludivine Dedonder (PS), niet ingestapt. Ons land overlegt wel met die drie andere landen, maar beslist niet mee. "
},
{
"subhead": "Technologie "
},
{
"p": "Om konvooien sneller door Europa te laten rijden, lopen her en der experimenten met nieuwe technologie. In een hoorzitting in het Europees Parlement heeft de Britse onderzoeker Robbie Boyd het bijvoorbeeld over “semi-autonome voertuigen”. In Duitsland lopen testen met zelfrijdende vrachtwagens die in een colonne achter elkaar rijden. “Daarmee doen twee soldaten het werk waarvoor je nu honderd mensen nodig hebt”, aldus Boyd. In combinatie met nieuwe technologie die het verkeer tegenhoudt, zouden die colonnes in een ideale wereld ’s nachts aan hoge snelheid Europa kunnen doorkruisen."
},
{
"subhead": "Koude Oorlog"
},
{
"p": "Om de militaire mobiliteit te organiseren, worden overal draaiboeken uit de Koude Oorlog opgediept. Zo loopt doorheen Europa nog steeds een ondergronds netwerk van pijpleidingen om de militaire konvooien overal van brandstof te voorzien. Alleen is daar sinds het einde van de Koude Oorlog niet meer verder in geïnvesteerd. De leidingen stoppen daardoor nog steeds aan de vroegere grens tussen West- en Oost-Duitsland. Voor de doortocht doorheen het vroegere Oost-Duitsland maken experten zich bovendien zorgen over de elektrificatie van de auto’s, waardoor laadpalen het overnemen van tankstations en er te weinig bevoorrading dreigt."
},
{
"subhead": "Dubbel gebruik "
},
{
"p": "Voor de militaire mobiliteit wordt vaak geschermd met dubbel gebruik: investeringen die een verbetering zijn voor het ‘gewone’ gebruik en tegelijk een militaire meerwaarde hebben. De opwaardering van de expresweg tussen Maldegem en Damme is daar een voorbeeld van. Maar dat kan nog een heel stuk verder gaan. In Finland bijvoorbeeld, een rechtstreekse buur van Rusland, worden nieuwe snelwegen zo aangelegd dat ze ook als landingsbanen voor militaire vliegtuigen dienst kunnen doen. In ons land gaat dat dubbel gebruik momenteel (nog) niet zo ver. In het verleden zou dat volgens verschillende bronnen wel al zijn gebeurd bij de aanleg van het militair domein van Leopoldsburg. De (kaarsrechte) weg tussen het centrum van Leopoldsburg en het naburige Hechtel zou toen effectief als reserve landingsbaan zijn aangelegd, al wil Defensie dat niet bevestigen. "
}
]
}
|