Na bemiddeling kon de VS een clash tussen de kernmachten India en Pakistan afwenden. Maar dat betekent niet dat een definitieve oplossing voor het conflict rond Kasjmir dichterbij is, want de tussenkomst van Trump stelt India’s koelbloedigheid danig op de proef.
Vier zenuwslopende nachten, met raketten en zwermen drones in het luchtruim boven elkaars steden en aanvallen op militaire installaties diep in vijandelijk grondgebied. Kernmachten India en Pakistan scheerden de voorbije dagen rakelings langs een open oorlog over de betwiste grensregio Kasjmir. Tot de Amerikaanse president Donald Trump zaterdag op zijn sociale-mediaplatform Truth Social onverwachts een staakt-het-vuren aankondigde. Hij stak meteen de pluimen op zijn hoed.
LIVE. Volg hier de meest recente ontwikkelingen in het conflict tussen India en Pakistan
Maar terwijl de Amerikanen zichzelf op de borst klopten en in beide landen feestgedruis losbarstte, bleek al snel hoe fragiel het akkoord was. Volgens getuigen, onder meer bij persbureau Reuters, waren zaterdagnacht aan weerszijden van de grenslijn in Kasjmir explosies te horen. Beide landen beschuldigden elkaar ervan het staakt-het-vuren te hebben geschonden. Tegen zondagochtend werd het weer rustig, maar het is duidelijk dat de lont niet uit het kruitvat is. De Indiase legerstafchef Upendra Dwivedi liet verstaan dat de minste schending door Pakistan met een tegenreactie zal worden beantwoord.
Vleierij
De rol van de VS is opmerkelijk. Donderdag was minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio nog stellig bij Fox News: “We gaan ons niet moeien met een oorlog die onze zaak niet is, met twee partijen waarover we geen controle hebben.” Maar toen duidelijk werd dat een catastrofe in de lucht hing, rinkelden de alarmbellen. Volgens bronnen dicht bij het dossier zou vicepresident J.D. Vance vrijdagmiddag gebeld hebben met de Indiase premier Narendra Modi. In de daaropvolgende 12 à 18 uur hadden Amerikaanse topfunctionarissen intens overleg met de buitenlandministers, legerchefs en veiligheidsadviseurs van beide landen. Ook Rubio stak vrijdagnacht een tand bij om de deal te sluiten. Hij sprak met de Indiase premier Modi en zijn Pakistaanse collega Shehbaz Sharif. Zaterdag prees hij beiden op X voor hun “wijsheid, voorzichtigheid en staatsmanschap door het pad van de vrede te kiezen”.
Voor Trump mogen de gesprekken snel resulteren in meer dan een pauze in het wapengekletter. Op Truth Social postte hij dat hij de handel wil opvoeren met “deze twee grote naties”. Tegelijk wil hij uitklaren of er “na duizend jaar” een oplossing gevonden kan worden voor Kasjmir. India en Pakistan besturen elk een deel van die regio in de Himalaya, maar claimen het territorium volledig. Ze vochten er drie oorlogen en eindeloze conflicten over uit. Zeker voor India is het ondenkbaar om een deel van Kasjmir definitief af te staan aan Pakistan.
Pakistan ging het voorbije weekend snel mee in Trumps vredesretoriek. Politici uitten hun dankbaarheid voor de Amerikaanse bemiddeling. Voormalig veiligheidsadviseur Moeed W. Yusuf sprak over het “aloude draaiboek van de-escalatie”, waarbij derde landen, aangestuurd door de VS, een beslissende rol hadden. Interessanter nog waren de reacties van het ministerie van Buitenlandse Zaken, dat sprak over het “recht op zelfbeschikking van het Kasjmirse volk”, en van premier Sharif, die de vleierij opdreef door Trump op X te danken voor het “zeer gewaardeerde aanbod om een grotere rol te spelen om duurzame vrede te brengen in Zuid-Azië.” Een opsteker voor de Amerikaanse president, die zijn belofte om snel een einde te maken aan de oorlogen in Gaza en Oekraïne nog niet kon waarmaken.
LEES OOK. Hoe China militair (veel) wijzer werd van het conflict tussen India en Pakistan
In India, daarentegen, wordt verbolgen gereageerd op de wending die de zaken nemen. Topfunctionarissen ontkennen dat het huidige bestand een prelude zou zijn voor bredere vredesgesprekken. Hoogstens, zo stelde minister van Buitenlandse Zaken Vikram Misri, gaan de directeurs van de militaire operaties maandag praten over de voorwaarden van de huidige wapenpauze.
Bruggen verbrand
De snelheid waarmee India die deur dichtsloeg, doet elke hoop op een politiek proces na decennia van oorlog verdampen, stelt Christopher Clary van de Amerikaanse denktank Stimson Center, in The Washington Post. Volgens Indrani Bagchi, CEO van Ananta Aspen Center in New Delhi, hebben beide landen “alle bruggen verbrand”. De haastig bij elkaar gebelde Amerikaanse deal, stellen ook andere experts, heeft de escalatie in een van de langst lopende conflicten ter wereld tijdelijk bedwongen. Maar de onderliggende disputen, zoals een oplossing voor Kasjmir of de schrik voor terrorisme (bij India) of voor een te dominante buur (in Pakistan), zijn allerminst opgelost.
Integendeel, de posities lijken extremer geworden. In Pakistan hebben de militairen een stevige grip op het bestuur en de islamisering van het leger werd de voorbije decennia opgevoerd. Ondertussen evolueert de Indiase democratie onder premier Modi openlijk naar een hindoenationalistische staat. Het maakt de egelstelling tussen de vijanden groter. Het voorbije weekend kwam geen enkel signaal dat beide landen daar echt iets aan willen veranderen.
LEES OOK. JD Vance: Conflict tussen Pakistan en India “niet de zaak van de VS”
Voor India is dit ook een imagokwestie. Het land ontwikkelde zich tot de vijfde grootste economie ter wereld en eist een plek binnen de grote internationale fora. Het wil het beeld ophangen van een rijzende macht op het wereldtoneel, die ook militair niet met zich laat sollen. Het hernieuwde zelfvertrouwen onder Modi kan verklaren waarom India de voorbije dagen raketten tot diep in Pakistan afvuurde. Het plotse staakt-het-vuren levert Modi kritiek op in eigen land. Dat Trump plots met zijn aankondiging op de proppen kwam, is slecht gevallen. Bemiddeling door een derde partij wordt niet goed aanvaard, India lost zijn zaken traditioneel liever bilateraal op.
Voor Modi is het geopolitiek hordelopen. Hij stond vooraan in de rij voor een bezoek aan het Witte Huis, werkt aan een handelsdeal met de VS en weet dat hij Trump het hof moet blijven maken. Maar het zou gezichtsverlies zijn om onder druk van de Amerikanen na amper vier dagen van militaire actie over te gaan tot vredesgesprekken waar hij zelf niet veel bij heeft te winnen.
|