Poetin en Zelensky aan de onderhandelingstafel? Vorige week leek dat ondenkbaar, maar na een weekend van ongezien geopolitiek pokeren lijkt het écht op de planning te staan.
“Ik zal Poetin persoonlijk opwachten in Turkije. Ik hoop dat de Russen dit keer geen excuses gaan zoeken.” Die boodschap van Oekraïens president Zelensky zondag op X vormde het sluitstuk van een ontzettend bewogen weekend.
Afgelopen zaterdag trokken de staats- en regeringsleiders van het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en Polen gezamenlijk naar Kiev. Daar stelden ze een ultimatum aan het Kremlin: maandag moet een staakt-het-vuren voor 30 dagen ingaan. Accepteert Rusland dat niet, dan komen er ‘harde sancties’ en kan Oekraïne rekenen op extra militaire steun.
Frans president Macron schreef daarover op X: “In Kiev en samen met president Trump hebben we een duidelijk voorstel gedaan: een onvoorwaardelijk staakt-het-vuren van 30 dagen vanaf maandag. Er kunnen geen onderhandelingen plaatsvinden zolang de wapens spreken.”
Met een eigen voorstel, in de nacht van zaterdag op zondag, counterde Poetin het Europese ultimatum en kondigde hij aan dat hij “wil gaan onderhandelen met Oekraïne over een langdurige, duurzame vrede”. De vredesbesprekingen moeten op 15 mei van start gaan in Istanboel en komen ‘zonder randvoorwaarden’. Een onmiddellijk staakt-het-vuren veegde hij van tafel. Het neerleggen van de wapens kan weliswaar in Turkije besproken worden, aldus Poetin.
Poetins tegenvoorstel viel op een koude steen in Parijs en Berlijn. Kersvers Duits bondskanselier Friedrich Merz noemde Poetins tegenvoorstel ‘verre van voldoende’. “De wapens moeten zwijgen alvorens er onderhandeld kan worden”, zei Macron die het voorstel van Poetin bestempelde als ‘tijdrekken’. “Dat was het ook”, zegt Ruslandkenner Ria Laenen (KU Leuven). “Hij probeert daarmee een constructief beeld op te hangen, maar blijft intussen bombarderen en bescheiden terreinwinst boeken.” De Europese leiders maakten zich echter ook sterk dat de VS sancties tegen Rusland zouden opleggen als Poetin geen wapenstilstand accepteerde.
Maar dan kwamen de eerste tekenen dat Trump het staakt-het-vuren niet als struikelblok zag – in tegenstelling tot wat Macron getweet had. “Dit is een potentieel geweldige dag voor Rusland en Oekraïne”, zei hij op Truth Social. “Er breekt een GROTE week aan.”
Alles om toorn van Trump te mijden
“Dat Poetin de noodzaak voelde om een speech te geven en een concrete datum op te werpen was an sich al verrassend”, zegt Laenen nog. Volgens haar moeten we zijn boodschap op dat moment kaderen als een poging om in geen geval als spelbreker over te komen. En net als Poetin wou ook Zelensky niet de indruk wekken dat hij vrede in de weg staat. De Oekraïense president kan het zich niet permitteren om hard te reageren op Poetins voorstel. Trump zou het slecht kunnen interpreteren en de Amerikaanse steun verder terugschroeven.
Dus reageerde Zelensky aanvankelijk voorzichtig op het ‘positieve signaal’ uit Rusland, maar eiste alsnog een staakt-het-vuren eer het tot onderhandelingen zou kunnen komen. Tot Trump vol op het orgel ging en het Europese ultimatum volledig onderuit haalde: “President Poetin van Rusland wil geen staakt-het-vuren-akkoord met Oekraïne, maar wil donderdag bijeenkomen in Turkije om over een mogelijk einde aan het BLOEDBAD te onderhandelen”, aldus Trump op Truth Social. “Oekraïne moet hiermee akkoord gaan, ONMIDDELLIJK. Op zijn minst kunnen ze bepalen of een deal mogelijk is, en als dat niet zo is, zullen de Europese leiders en de VS weten waar ze aan toe zijn en overeenkomstig handelen!”
Europese kater
“Dat bezoek aan Kiev was een poging van Europa om het laken wat meer naar zich toe te trekken”, zegt Laenen nog. Dat is niet gelukt. “De Europese leiders komen hier niet fraai uit. Zaterdag weerklonk stelligheid en eenheid, maar het is duidelijk dat Trump en ‘coalition of the willing’ niet op één lijn zitten. Zelensky is bezweken voor de Amerikaanse druk.”
Eigenlijk had hij geen keuze. “De EU-leiders hebben heel goeie intenties en Macron heeft heel mooie video’s met Zelensky gedeeld, maar feit is wel dat als de VS Oekraïne laat vallen, de EU dat gat niet kan vullen. Aan de andere kant: voor het eerst sinds de start van de oorlog zullen de twee protagonisten elkaar misschien in de ogen kijken. Ook doordat Zelensky aangeeft dat hij ‘persoonlijk’ zal gaan, legt hij de bal in het kamp van Poetin. Die zal daar nu een antwoord op moeten formuleren. Nu kan hij niet afkomen met een soort derderangs-delegatie.” Maar zoals Zelensky schreef op X: “Ik hoop dat de Russen dit keer geen excuses gaan zoeken.”
|