| Резюме: | Duitse verkiezingen blinken doorgaans uit door saaiheid. Zondag wordt dat anders, omdat de inzet zoveel hoger is, voor Duitsland maar ook voor Europa. En omdat het extreemrechtse AfD voor een historische doorbraak staat.
Mogen we dit de belangrijkste Duitse verkiezingen sinds de val van de Berlijnse Muur noemen?
“Dat is zeker niet overdreven”, vindt Georgi Verbeeck, professor moderne Duitse geschiedenis verbonden aan de Leuvense universiteit en de universiteit van Maastricht. “De spannendste ook. Duitse verkiezingen zijn meestal nogal saai en voorspelbaar. Traditioneel zijn er twee grote partijen – centrumrechts met CDU/CSU en centrumlinks met SPD – die elkaar afwisselen aan de macht. Door de opkomst van partijen op de rechter- en de linkerflank is dat veranderd. Er is een verbrokkeling van het politieke landschap, waardoor de uitkomst veel onzekerder is en waardoor het veel moeilijker dreigt te worden om een stabiele regering te vormen.” (Lees verder onder de foto)
Toch verwacht Hendrik Vos, professor Europese politiek aan de UGent, geen grote verrassingen. “De afloop is al min of meer bekend. Friedrich Merz van de CDU/CSU zal hoogstwaarschijnlijk bondskanselier worden. Het extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD) zal groot worden, maar niet incontournable. We zullen maandag niet wakker worden in een ander Duitsland of een ander Europa. De grootste vraag is of er een coalitie met twee of met drie partijen komt.”
Een coalitie met twee partijen of een met drie partijen, maakt dat zo’n groot verschil?
Absoluut, zegt zowel Verbeeck als Vos. De voorbije jaren kende Duitsland een coalitie met drie: de socialistische SPD, de liberale FDP en de Groenen. “Zijn er weer drie partijen nodig, dan dreigt hetzelfde sukkelstraatje en gekibbel als onder de regering-Scholz”, zegt Vos.
Volgens Verbeeck heeft Duitsland nu nood aan een stabiel en coherent beleid om de economie op orde te krijgen en om Duitsland internationaal weer op de kaart te krijgen. “Of die coalitie centrumrechts of centrumlinks is, maakt niet zoveel uit. Maar bij een coalitie met drie partijen dreigt een lange formatie en een gebrek aan coherentie.”
Daarom is het belangrijk om zondag niet alleen in de gaten te houden wie de grootste wordt, maar ook hoe de kleinere partijen scoren. Hoe meer kleine partijen de kiesdrempel halen, hoe meer zetels in het parlement ze zullen bezetten. En hoe kleiner de kans dat twee van de grote, traditionele partijen – CDU/CSU, SPD en de Groenen – samen een meerderheid zullen hebben.
Wat is nu eigenlijk het belangrijkste thema van de Duitse verkiezingen? Oekraïne, de sputterende economie, migratie?
“Dat is veranderd in de loop van de campagne”, zegt Verbeeck. “Het kabinet viel over het schuldenplafond. Duitsland legt zichzelf een heel strenge begrotingsdiscipline op, maar dat botste met de nood aan grote investeringen. In eerste instantie ging de campagne dan ook over economie, inflatie, de energieprijs. Heel snel verschoof de campagne richting het migratiethema. Duitsland werd opgeschrikt door enkele aanslagen en steekincidenten, en daardoor kreeg de AfD de wind in de zeilen. Vorige week was er een nieuw keerpunt, deze keer richting de internationale politieke situatie.”
In het laatste verkiezingsdebat, op donderdagavond, ging het vooral daarover. En over de rol die Duitsland internationaal moet spelen. “De centrumpartijen proberen de flanken met dat thema in de hoek te duwen, door hen weg te zetten als pro-Poetin en als ondermijners van de democratie.”
Het extreemrechtse Alternative für Deutschland staat in de peilingen op 20 procent, hoe zorgwekkend is dat?
“Dat is een historisch hoge score in Duitsland na de Tweede Wereldoorlog”, zegt Verbeeck. “Tot nog toe kon de Bondsrepubliek Duitsland extreem- en radicaal rechts altijd klein houden. Maar nu volgt Duitsland de lijn van de andere Europese landen, en breekt uiterst rechts er parlementair door. Belangrijk daarbij is dat de AfD nog radicaler is dan de rechts-populistische partijen in pakweg Frankrijk en Nederland. En de opkomst ligt er gevoeliger, gezien de geschiedenis”
Toch zijn Verbeeck en Vos het erover eens dat AfD geïsoleerd zal blijven, zelfs als ze hun stemmenaantal verdubbelen. Duitsland kent een cordon sanitair – de Brandmauer – en dat lijkt stand te houden. CDU-leider Merz heeft samenwerking uitdrukkelijk uitgesloten.
AfD schrikt de jongste tijd niet meer terug voor verwijzingen naar het naziverleden, onder meer met de slogan “Alice für Deutschland”. Provocaties, gesteund door een miljardair als Elon Musk, die openlijk zegt dat het nu wel genoeg is met dat Duitse schuldgevoel. Volgens Verbeeck bestaan er in Duitsland twee stromingen. “Een meerderheid wil die herinnering aan de nazigruwel bewust levend houden. Een kleiner deel vindt het welletjes geweest en wil af van dat eeuwige schuldgevoel. Bovendien speelt voor een groep Duitse jongeren dat verleden geen grote rol meer.”
Hoe belangrijk wordt deze verkiezing voor Europa?
Duitsland heeft een traditie van verbindende Europese leiders, als Angela Merkel. Of Merz ook zo iemand kan worden, is volgens Vos nog moeilijk in te schatten. “Bij het aantreden van Merkel had ook niemand verwacht dat ze zo’n stempel zou drukken.”
LEES OOK. De VS heeft Musk al op zak en Duitsland is maar het begin van zijn kruistocht in Europa: “Hij versterkt de partijen die Europa willen verzwakken”
“Maar een sterk Duitsland is belangrijk voor Europa. Macron probeert nu leiding te geven. Maar de Europese Unie werkt beter als Duitsland mee in de cockpit zit. Als Duitsland en Frankrijk samenwerken, helpt dat vaak om dingen in beweging te krijgen en ook de andere landen over de streep te trekken. Bovendien werkt een sterk en stabiel Duitsland ook als een stabiliserende factor in Europa.”
Over Oekraïne spreekt Merz alvast duidelijke taal. Meer dan socialist Olaf Scholz durft hij zich uit te spreken tegen Rusland. Voor Vos zou het dan ook een goed signaal zijn tegenover Trump mocht Merz als bondskanselier snel betrokken worden bij de gesprekken over Oekraïne.
LEES OOK. Scholz haalt fors uit naar JD Vance: “Wij zullen niet toestaan dat buitenstaanders zich bemoeien met onze democratie”
Tussen deze zeven partijleiders gaat het |