In de regeringsonderhandelingen is de index de nieuwe splijtzwam. Volgens formateur De Wever gaat het om “kleine aanpassingen”. Maar uit berekeningen van de vakbonden blijkt dat het loonverlies oploopt tot enkele honderden euro bruto per jaar.
Enkele dagen voor de deadline woedt tussen de vijf onderhandelende partijen een stevige discussie over de automatische loonindexering. Dat is het systeem waarmee de lonen gekoppeld worden aan de inflatie - en dus aan de stijgende prijzen. In normale tijden is dat rond de 2 procent. Door de oorlog in Oekraïne en de energiecrisis is dat de voorbije jaren stevig opgelopen, met een piek van 10 procent in 2022.
De ambtenarenlonen en de sociale uitkeringen worden geïndexeerd telkens de spilindex van 2 procent wordt overschreden. In 2022 gebeurde dat bijvoorbeeld vijf keer. Voor werknemers verschilt het precieze mechanisme per sector, maar in de meeste gevallen gaat dat om één indexering per jaar.
Vooruit heeft hierover het meest uitgesproken standpunt: raak niet aan de index. Ook voor CD&V is dat een gevoeligheid, al heeft die partij wel zelf nog mee een indexsprong ingevoerd, tien jaar geleden met de regering-Michel (waarbij één verhoging werd overgeslagen).
Wat zou er precies veranderen?
Bart De Wever heeft in zijn zogenaamde supernota enkele voorstellen gedaan om net wél aan die index te raken. Zo wil hij de indexering van de ambtenarenlonen gelijkschakelen aan die van de meeste werknemers, namelijk één keer per jaar. Ook wil hij een aanpassing doen aan de index zelf. Nu is die gebaseerd op de zogenaamde afgevlakte gezondheidsindex van de vier voorafgaande maanden: de lonen stijgen in verhouding met de gemiddelde prijsstijgingen van de vier voorafgaande maanden. De Wever stelt voor om dat over een periode van twaalf maanden te spreiden.
Ten slotte herneemt de nota ook een voorstel dat N-VA tijdens de verkiezingscampagne deed, om de leeflonen vijf jaar lang niet indexeren. Voor de uitkeringen aan langdurig zieken wil hij hetzelfde doen.
LEES OOK. “Hij wil ons voor het blok zetten”: De Wever zet forse druk op de ketel
Wat is de impact op de lonen?
De Wever had het maandag over “kleine aanpassingen” aan de index. Ook volgens arbeidseconoom Stijn Baert (UGent) is de impact op de lonen vrij beperkt. “Toch zeker in tijden van een normale jaarlijkse inflatie van 2 procent”, zegt hij.
Volgens berekeningen van de socialistische vakbond ABVV zou dat voor een laag loon om een verlies van 300 euro bruto per jaar gaan, of 25 euro bruto per maand. Maar dat is enkel in ‘normale’ omstandigheden. Zowel ABVV als de christelijke vakbond ACV hebben de voorgestelde nieuwigheden ook toegepast op de voorbije jaren, toen de inflatie een pak hoger was. Daarbij komen ze tot veel hogere bedragen.
Zo berekende ACV de impact op een werknemer in de schoonmaaksector, met een brutomaandloon van 2.700 euro. In de periode 2021-2025 zou die jaarlijks gemiddeld 932 euro bruto minder hebben gekregen. Voor een bewakingsagent met een brutoloon van 2.800 euro komt ABVV in dezelfde periode op een jaarlijks verlies van gemiddeld 1.298 euro, of ongeveer 100 euro bruto per maand.
Het verlies heeft zowel te maken met het voorstel om maar één keer per jaar te indexeren (waardoor een deel van de werknemers langer moet wachten), als de spreiding over twaalf maanden (waardoor de stijging trager gaat). Al blijft de belangrijkste factor wel de inflatie zelf. Hoe meer de prijzen de komende jaren stijgen, hoe groter de impact. Gezien de internationale instabiliteit is dat zeer onvoorspelbaar.
LEES OOK. 58 procent van de Vlamingen is voorstander van zuivere miljonairstaks: Universiteit Gent peilt naar draagvlak van de supernota
Wat met de leeflonen?
In België leven ongeveer 170.000 mensen van een leefloon. Onder de regering-De Croo hebben zij hun uitkering fors zien toenemen. Een alleenstaande krijgt nu 1.288 euro per maand, tegenover 940 euro vijf jaar geleden. Voor een gezinshoofd is dat van 1.270 naar 1.741 euro gegaan. Dat was een inhaalbeweging omdat de leeflonen lange tijd niet waren verhoogd. Als het van De Wever afhangt, blijft het daar ook bij, om zo de kloof tussen werken en niet werken groter te maken.
Voor de leefloners zelf is de impact groot. Bij een jaarlijkse inflatie van 2 procent zou een alleenstaande over vijf jaar ongeveer 130 euro extra krijgen, een gezinshoofd 180 euro. In het nieuwe scenario zou dat 0 euro zijn. Aangezien in dezelfde periode alles 2 procent per jaar duurder wordt, is dat met andere woorden een stevig verlies aan koopkracht.
|