Expert blikt vooruit op de economie in 2025: “Wij in Europa hebben veel meer macht dan we denken”

Wat brengt 2025? Wordt onze winkelkar alweer duurder? En blijft lenen oninteressant? Wat met de komst van Donald Trump in het Witte Huis? Zal hij de wereldeconomie wakker schudden, of uit zijn hengels lichten? Al bij al zal het wel meevallen, denkt professor economie Koen Schoors. Al is er té veel onzekerheid om daar – euh – zeker van te zijn.

2025 wordt een jaar vol onzekerheid. Voor een econoom is dat bepaald lastig. Zitten ze een heel jaar kniediep in statistieken en tabellen om evoluties in handzame rapporten te gieten en dan stellen ze vast dat er te veel losse schroeven zijn om een standvastige, onderbouwde projectie te maken over wat we mogen verwachten.

LEES OOK. Lonen van één miljoen Belgen zullen gevoelig stijgen: “Het zal niet veel afwijken van 3,5 procent”

Het is waarlijk geen geschenk voor iedere zichzelf respecterende econoom. Zelfs niet als ie Koen Schoors heet, professor economie aan de UGent en behorend tot het selecte kransje topeconomen – de gereputeerde economische database Ideas, die alle studies uit heel de wereld verzamelt, schaalt hem in bij de top acht procent in zijn vakgebied. Wereldwijd. “Er zijn heel veel factoren die de onzekerheid voor 2025 versterken. In Europa alleen al zitten we met een Franse regering die is gevallen. De Duitse ligt ook op apegapen. Dat zijn de twee sterkhouders in de Europese Unie. Daarnaast zijn er de oorlogen in Oekraïne en Israël en is er de toestand in Syrië die de machtsverhoudingen in het Midden-Oosten op hun kop kan zetten. In de economie hangt alles samen.”

En? Hoe staat onze economie ervoor? Begin december ging het alarm af. Er dreigt een zware crisis, zo wordt gezegd.

“De economie is aan het afkoelen. En een economie die afkoelt, is zelden goed nieuws. Er zullen bedrijven over de kop gaan waardoor er meer mensen beschikbaar worden op de arbeidsmarkt. We hebben Van Hool al gehad. Audi Vorst volgt en het zal daar zeker niet bij blijven. Een afkoelende economie leidt altijd tot iets minder spanning op de arbeidsmarkt en tegelijk voor wat meer druk op de prijzen bij de producenten. Het gevolg: een dalende inflatie. De bedrijven zullen het moeilijker hebben om hun marges te verhogen. En werknemers zitten niet in de situatie dat ze loonsverhogingen gaan kunnen eisen.” (Lees verder onder de foto)

Het Planbureau én de Europese Centrale Bank (ECB) hebben dus gelijk als ze zeggen dat de inflatie volgend jaar op zijn pootjes zal vallen op die gegeerde grens van 2 procent?

“Eigenlijk zitten we daar nu al in Europa. De inflatie staat nu al op 2,2 procent. Vandaar dat de ECB de rente al in september vorig jaar verlaagde naar 3,50 procent. En die zal nog verder dalen, omwille van de onzekerheid en de afkoelende economie. De inflatie daalt vanzelf als de economie afkoelt. En uiteindelijk daalt de rente dan ook, omdat die alleen maar verhoogd wordt om de inflatie in te tomen als ze naar boven schiet. Bij een lage inflatie mag de rente niet te hoog zijn.”

LEES OOK. Alle economische alarmbellen gaan af: dreigt de zwaarste crisis in jaren?

Dat is dan minder goed nieuws voor ons spaargeld in 2025.

“Dat is zo, maar nu al krijg je nergens drie procent, toch? Een groot verschil zal dat niet maken. Maar het zal wel goedkoper worden om geld te lenen. En dat is wél goed nieuws. Als lenen interessanter wordt, zwengelt dat bepaalde cruciale sectoren aan, om de bouwsector niet te noemen. Die zit in tamelijk zwaar weer, maar bouwen en verbouwen wordt weer wat interessanter door die goedkopere leningen. Dat is nodig. We moeten onze huizen sowieso aanpassen aan de klimaatverstoring en dan is elke meevaller meegenomen. Dat is de uitdaging van deze eeuw.”

De voedselprijzen zijn de jongste drie jaar krankzinnig gestegen, met meer dan 27 procent zelfs. Ziet het ernaar uit dat dat eindelijk verleden tijd is en onze winkelkar geen arm en been meer zal kosten?

“Die aberrante stijging had alles te maken met de energiecrisis. De voedselprijzen hangen heel erg af van de gas- en olieprijs. Om een voorbeeld te geven: om kunstmest te maken, heb je ammoniak nodig. Die wordt gewonnen uit aardgas. Veel voedsel wordt ook in serres geproduceerd, anders zou je bijvoorbeeld in januari geen tomaten vinden. Die serres moeten verwarmd worden…” (Lees verder onder de foto)

De energiecrisis ligt achter ons. Die prijzen lijken opnieuw wat gestabiliseerd.

(knikt) “En met de komst van de nieuwe Amerikaanse president ziet het er niet naar uit dat ze in eerste instantie nog erg zullen stijgen. Donald Trump zegt veel, maar doet niet per se wat ie zegt. Maar met zijn slogan drill, drill, drill lijkt het hem toch menens. Ik hou een slag om de arm, maar het heeft er alle schijn van dat de Amerikanen meer olie op de markt zullen brengen, waardoor de prijs zal zakken. Saoedi-Arabië, de goedkoopste van alle OPEC-landen, dreigt er ook mee om meer olie op te pompen, als tegenzet tegen de Russen die met hun olie de markt verstoren. In eerste instantie zal dat zorgen voor goedkopere olie en gas. En dus ook voor een krimpende inflatie.”

LEES OOK. Opvallend veel jongeren volgen richtingen waar arbeidsmarkt niet op zit te wachten: “Ze denken veel geld te verdienen, maar dat klopt niet”

Nu u toch over hem begint. Op 20 januari start Donald Trump zijn tweede ambtstermijn in de Verenigde Staten. Hij heeft al met ‘tariffs’ – invoerheffingen – gedreigd. Zullen we dat hier hard voelen?

“Tariff is het allermooiste woord in het Engels, zei hij zelfs. (lacht) Ik ben het natuurlijk helemaal oneens met hem. Niks houdt hem tegen om die tarieven in te voeren, maar dan gaat iedereen reageren met tegentarieven en zal de wereld heel snel regionaliseren. In de Europese Unie hanteren de lidstaten geen tarieven voor elkaar, dus zullen we veel meer regionaal gaan verhandelen. Dat is goed voor onze bedrijven, zolang ze geen onderdelen van buiten Europa nodig hebben, waar ze veel meer voor zullen moeten betalen. Dat zal de productiekosten de hoogte in jagen.”

“Sommigen kunnen er beter van worden, maar over het algemeen zal het voor de consumenten een slechte zaak zijn. De prijzen zullen stijgen en een collectieve verarming dreigt. Er is een populaire economische theorie die zegt dat elk land beter wordt van handel, zowel de importeur als de exporteur. Elk land wint, maar binnen elk land zijn er verliezers omdat export zorgt voor duurdere binnenlandse producten omdat er een schaarste is als alles wordt uitgevoerd. Bij importeurs zijn die producten dan weer goedkoper, maar zal er minder werkgelegenheid zijn.” (Lees verder onder de foto)

“Het is een kwestie van dat in balans te houden en dat is net waar het aan mangelt. Men zou moeten compenseren door herscholing, door nieuwe sectoren te stimuleren. Amerika heeft dat indertijd niet gedaan. Toen China toetrad tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO), heeft dat bepaalde bedrijven en sectoren in de VS volledig weggevaagd en de overheid heeft er niks in de plaats voor kunnen stellen. Het gevolg: mensen voelden zich aan hun lot overgelaten. De sociologische werkelijkheid is dan dat ze voor extremen gaan stemmen. Zo is Trump aan de macht gekomen, tot twee keer toe.”

Trump dreigt nu met een handelsoorlog met China. En wij in Europa zitten in de tang. Of niet?

“Wij in Europa hebben veel meer macht dan we denken. Europa is de grootste handelsnatie van de wereld, wij hebben de grootste markt. Met meer inwoners dan Amerika en ook meer koopkracht. We zijn belangrijk voor zowel de Amerikanen als de Chinezen. Als Trump daadwerkelijk alles zal taxeren, moeten wij hetzelfde doen met de Amerikaanse techbedrijven. Met Google, met Apple, met Amazon, met Netflix…”

Ja maar, dan zullen die bedrijven hier vertrekken en zijn we nog verder van huis.

“Dan maken we maar zélf een Netflix of Google. Wij kunnen dat ook. Maar geloof me, zij zullen niet vertrekken. Wij zijn een te grote markt voor hen. Ze zullen gewoon betalen.”

“China zal net hetzelfde doen. Ze gaan tegenmaatregelen nemen en dat is voor Trump niet het beste nieuws. Dat weet hij. Hij heeft indertijd de verkiezingen van Biden verloren toen China stopte met het importeren van Amerikaanse soja. Die wordt geteeld in de swing states, de strijdstaten, waar voor hem elke stem telde. Onlangs is uitgelekt dat Trump toen bij Xi Jinping ging smeken om die soja toch toe te laten in China. Het antwoord van Xi was duidelijk: ‘Ik dacht het niet, Donald.’ En hij kon fluiten naar zijn tweede ambtstermijn.” (lacht luid)

LEES OOK. Wordt 2025 het derde boerenjaar op rij voor beleggers? “Het dreigt een zeer volatiel jaar te worden”

“Maak je ook geen illusies: Trump zal zich alleen maar in de problemen werken met dat voornemen. Wat zal het gevolg zijn: de import vanuit China stokt waardoor de Amerikaanse bedrijven zelf meer zullen moeten produceren. Daarvoor zijn arbeidskrachten nodig, maar vind die maar. Trump heeft gezegd dat ie alle vreemdelingen het land wil uitzetten. Dat zijn toevallig wel die goedkope arbeidskrachten die nodig zijn om de boel draaiende te houden. Daarom: ik wil het eerst nog zien…” (Lees verder onder de foto)

Als alles loopt zoals voorzien, wordt eind 2025 een beslissende stap gezet naar de digitale euro. Moeten we daar blij mee zijn?

“De digitale euro heeft niks vandoen met cryptomunten als bitcoin. Het wordt uitgegeven door de Europese Centrale Bank en biedt veel mogelijkheden. Ik ben er enthousiast over. Het grote voordeel van zo’n centraal uitgegeven digitale munt is dat het systeem publiek toegankelijk is, altijd te controleren blijft en superveilig is. En heel erg efficiënt.”

“Als het goed wordt gedaan, zou het ook het bankensysteem en zelfs het monetair beleid behoorlijk kunnen hervormen. Want het monetair beleid zoals het nu is, kom erop neer dat je de rente verlaagt en de liquiditeit verhoogt voor banken. Het zijn die banken dan weer die geld krijgen door leningen aan ons te geven. Maar met een centrale digitale munt heeft iedere burger van de eurozone een rekening bij de ECB zelf. De tussenstap van de bank wordt overgeslagen. Dat biedt veel mogelijkheden. Helikoptergeld, bijvoorbeeld.”

Helikoptergeld? Wat is dat?

“Geld dat rechtstreeks aan de burgers wordt gegeven om de economie een boost te geven. In de huidige klimaattransitie kan dat heel interessant zijn. Mensen krijgen een bepaald bedrag dat alleen maar kan worden geïnvesteerd in de vergroening. Geen grote bedragen ineens, maar wel een constante stroom gedurende tien of vijftien jaar. Zo creëer je een constante verruiming zonder schokken, zodat er ook geen inflatie ontstaat. Dat geld zorgt ervoor dat de vergroening wel degelijk een kans kan krijgen.” (Lees verder onder de foto)

Maar elektrische auto’s of zonnepanelen blijven duur en voor heel wat mensen onbetaalbaar.

“Maar ze worden goedkoper. Neem zonnepanelen. Bij elke verdubbeling van de productie worden ze twintig procent goedkoper. Dat is al sinds 1975 zo. Als meer mensen een incentive krijgen om ze te installeren, wordt het alleen maar sneller goedkoper. Het is een win-win.”

Dat schrijft u ook in uw boek ‘Alles wordt anders’, dat onlangs verscheen. We zitten op een cruciaal tijdsgewricht, zegt u.

(knikt) “Elke 70 of 80 jaar is er een kantelpunt. Na de Tweede Wereldoorlog kwam een nieuwe wereldorde met een nieuw, kapitalistisch systeem. De keer daarvoor was het de industrialisering en de automatisering. Wat het nu zal worden, weet niemand, behalve dat dit een gouden kans is. We moeten 100 procent circulair worden. De natuur dwingt ons daartoe. Ik ben er optimistisch over. Het wordt anders. En beter.”