Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog is een extreemrechtse partij de grootste geworden in een Duitse deelstaat. Alternative für Deutschland (AfD) haalt in Thüringen liefst een derde van de stemmen. Duitslandexpert Geert Van Istendael maakt zich zorgen: “De geschiedenis herhaalt zich nooit, maar er zijn nu wel zorgwekkende parallellen te trekken.”
De verkiezingen in de Oost-Duitse deelstaten Thüringen en Saksen zijn één grote triomftocht gebleken voor het extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD). In Thüringen werd de partij van kopstuk Björn Höcke met voorsprong de grootste, AFD haalt er 32,8 procent van de stemmen. In Saksen doen de christendemocraten van CDU nog juist iets beter, maar ook daar is AfD een sterke stijger: van 27,5 naar 30,6 procent. Geert Van Istendael, voormalig journalist en auteur van Mijn Duitsland, is niet verrast: “Dit werd al maanden voorspeld.” (Lees verder onder de grafiek)
Nochtans zijn Saksen en Thüringen deelstaten waar relatief weinig migranten wonen. Hoe valt het succes van extreemrechts er dan te verklaren?
Van Istendael: “Wat je zegt, klopt. Ook economisch doet de regio het eigenlijk best goed. Maar er zijn andere factoren die een rol spelen. Zo valt niet te ontkennen dat de huidige bondsregering gefaald heeft. De voorbije jaren vielen er verschillende flaters te noteren en werd er geregeld openbaar ruzie gemaakt. Terwijl die regeringspartijen daar nu lokaal op worden afgerekend, gaan de oppositiepartijen erop vooruit. Dat zie je ook aan de degelijke uitslag van CDU, die net als AfD niet mee in het bestuur zitten.”
Is het ook een reactie op de recente dodelijke mesaanval in Solingen?
“Jazeker. De aanslag in Solingen werd gepleegd door een Syrische asielzoeker die eigenlijk het land had moeten verlaten. Een gelijkaardig drama speelde zich eind mei ook al af in Mannheim, waar een Afghaanse vluchteling een politieagent neerstak. Dat zijn berichten die zich over heel Duitsland verspreiden, ook in deelstaten waar weinig migranten wonen.”
Het is de eerste keer sinds de Tweede Wereldoorlog dat een extreemrechtse partij de grootste is in een Duitse deelstaat. Is het oorlogstrauma in het oosten van Duitsland minder groot dan in het westen?
“Dat zou ik niet zeggen. Maar het klopt wel dat er nog altijd duidelijke verschillen zijn tussen Oost- en West-Duitsland, ook al ligt de eenmaking al een half mensenleven achter ons. In Oost-Duitsland blijft er een soort diepe onvrede heersen. Ze voelen er zich achtergesteld ten opzichte van hun landgenoten uit het westen. En dat valt ook te begrijpen: als je bijvoorbeeld kijkt naar de rectoren van universiteiten in het oosten, dan zijn dat bijna allemaal West-Duitsers.”
“Ook is er in het oosten van het land nog steeds een nauwere link met Rusland. Oké, de Russen hebben het gebied jarenlang bezet gehouden, maar er zijn tijdens die periode ook wel blijvende banden gesmeed tussen beide volkeren. Vladimir Poetin heeft zelfs een tijdje gewoond en gewerkt in de DDR en spreekt vloeiend Duits. Het maakt dat de oorlog in Oekraïne een beladen thema is. Terwijl de huidige Duitse regering duidelijk Oekraïne wil blijven steunen, zijn er, vooral in het oosten, heel wat mensen die het daar niet mee eens zijn. Dat verklaart ook gedeeltelijk het succes van AfD en de gloednieuwe partij Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW). Zij willen de steun aan Oekraïne stopzetten.”
Een Duitse extreemrechtse partij die zo populair is, roept al snel nare herinneringen op. Maakt u zich zorgen?
“Ja, eigenlijk wel. Ik vind Duitsland altijd een beetje een dreigend land. En hoewel ik van mening ben dat de geschiedenis zich nooit herhaalt, zijn er toch een aantal opvallende parallellen te trekken met het verleden. Thüringen was in 1930 bijvoorbeeld ook al de eerste deelstaat waar de NDSAP, de partij van Hitler, mee in de landsregering kwam. En dan is er nog AfD-leider Björn Höcke. Een zeer controversieel figuur...” (Lees verder onder de foto)
Wat voor iemand is Björn Höcke?
“Een regelrechte neonazi. Ik kan het niet anders verwoorden. Zijn ideeën over ‘remigratie’, met andere woorden het uitwijzen van mensen met een buitenlandse herkomst, zijn copie-conform aan die van de nazi’s. En enkele jaren geleden werd hij ook al eens veroordeeld voor het gebruik van nazi-retoriek. Höcke had een speech afgesloten met de woorden ‘Alles für Deutschland’, een slogan die destijds werd gebruikt door de Sturmabteilung.”
Vooralsnog is er wel een duidelijk cordon sanitair rond AfD. Regeren zullen ze dus niet meteen doen.
“De andere partijen proberen inderdaad uit alle macht om dat cordon in stand te houden. In Saksen zal dat in principe geen probleem zijn, maar in Thüringen wordt dat niet zo evident. De regeringsvorming zal daar heel erg complex worden, nog veel complexer dan de Arizonacoalitie bij ons. CDU zal vermoedelijk niet anders kunnen dan samen te werken met BSW, maar dat is een partij zonder enige ervaring en met een heel andere visie op de oorlog in Oekraïne.”
Wat leert deze uitslag ons met het oog op de parlementsverkiezingen van september 2025?
“Het is een serieuze waarschuwing voor de regeringspartijen SPD (de sociaaldemocratische partij van bondskanselier Olaf Scholz, red.), Die Grüne en FDP (de liberalen, red.). Zoals het er nu voorstaat, ziet het er niet goed uit. Zij krijgen hun beslissingen en maatregelen voorlopig echt niet goed gecommuniceerd naar het publiek. Maar ze hebben nog een jaar natuurlijk: er zal in die tijd een soort kentering moeten komen, willen ze de opmars van extreemrechts een halt toeroepen.”
|