Het katholiek onderwijs heeft een nieuwe baas. Zijn naam: Bruno Vanobbergen (52). De uitdagingen: het dalende onderwijsniveau, het lerarentekort en de mentale gezondheidscrisis bij jongeren. “We hebben snel structurele oplossingen nodig. Met meer controle en sancties zal het alleszins níét lukken.”
Met Bruno Vanobbergen waait een nieuwe wind door het katholiek onderwijs. De nieuwe directeur-generaal ontvangt ons op witte sneakers en in casual chic kostuum in het Sint-Baafshuis in Gent. De stijlbreuk met zijn voorganger Lieven Boeve laat zich niet alleen aan de buitenkant zien. Vanobbergen lacht vaak en breed, helemaal in lijn met zijn imago van verzoener en verbinder.
Of dat de juiste stijl is om het mijnenveld in het onderwijs te trotseren, moet nog blijken. Want de politieke onderhandelingen over de toekomst van het klaslokaal zijn volop aan de gang, en die stevenen af op een forsere greep van de overheid op ons onderwijs en dus minder macht voor de koepels.
Wat vindt u van de richting die de onderwijsnota’s nu uitgaan?
“Ik zal u zeggen wat ik verwacht had: een regering die ambitieus is en de huidige problemen structureel aanpakt. Die een lerarenloopbaanpact maakt en een antwoord geeft op het ongeziene aantal openstaande vacatures in het onderwijs. Ik lees nu enkel losse maatregelen tegen het lerarentekort, geen coherent verhaal. Dat verontrust mij.”
“Ook wat de onderwijskwaliteit betreft, maak ik mij zorgen. Ik verwacht dat de regering haar vertrouwen geeft aan zaken die hun deugdelijkheid hebben bewezen. Nu lees ik heel weinig vertrouwen ten aanzien van scholen en directies, terwijl zij toch heel wat inspanningen hebben gedaan om het niveau te verbeteren.”
Bruno Vanobbergen Topman katholiek onderwijs “Ik zie in de onderhandelingsnota voor onderwijs enkel losse maatregelen tegen het lerarentekort. Dat verontrust mij” Over welke inspanningen hebt u het dan?
“We hebben bijvoorbeeld een analyse gemaakt van welke scholen de hoogste noden hebben. Die zijn we nu intenser aan het begeleiden. In ons nieuw leerplan in het basisonderwijs kreeg begrijpend lezen in alle domeinen een prominentere plek. De resultaten zijn er ook naar, want uit onze eigen interdiocesane proeven berekende de KU Leuven dat onze leerlingen opnieuw betere resultaten halen voor lezen en wiskunde. Dan denk ik: geef dat vertrouwen en zorg ervoor dat we dat kunnen blijven doen, in plaats van voortdurend te besparen op pedagogische begeleiding en de ondersteuning van scholen.”
Voelt u zich aangevallen door de huidige teksten? Eén zin luidt: “We laten niet meer toe dat scholen automatisch middelen moeten afdragen aan tussenstructuren.” Het is duidelijk wie daarmee geviseerd wordt.
“Dat is inderdaad heel duidelijk. Alleen staat tegenover die middelen wel structurele ondersteuning op pedagogisch, administratief en juridisch vlak. Ik begrijp niet dat sommigen – net nu de uitdagingen zo groot zijn – werk willen maken van een nieuwe schoolstrijd. We hebben structurele oplossingen nodig in plaats van meer controle en sancties.”
Een uitbreiding van de Vlaamse toetsen naar andere vakken – naast Nederlands en wiskunde – is al afgeklopt. Uw voorganger was daar faliekant tegen.
“Er is altijd gezegd dat de toetsen scholen moeten helpen om hun kwaliteit te verbeteren. Nu blijkt dat de overheid ze wil gebruiken om scholen te straffen. Daar zijn we helemaal tegen. Het gevaar is dat scholen kinderen met moeilijkheden weren, omdat zij een impact hebben op de scores. De groep leerlingen die het nu al zo moeilijk heeft op school, wordt zo verder uitgesloten.” (Lees verder onder de foto)
Is het niet logisch dat scholen op hun verantwoordelijkheid worden gewezen?
“(windt zich op) Alsof scholen zich niet bewust zijn van hun verantwoordelijkheid. Ik word daar echt kwaad over. Dat doet zo’n onrecht aan de inspanningen die scholen dag in dag uit leveren om de onderwijskwaliteit te verbeteren en om kwetsbare leerlingen een plek op school te geven. Ik was vorige week in het VTI van Oostende voor de opening van een nieuwbouw. De school telt ook 150 OKAN-leerlingen (anderstalige nieuwkomers, red.). Wat zegt die directeur? ‘Dat is een zeer bewuste keuze. Wij willen onze verantwoordelijkheid nemen.’ Kijk naar wat er gebeurd is toen al die jongeren uit Oekraïne naar hier kwamen. Ook toen hebben scholen een enorm engagement opgenomen om hen een plek te geven.”
N-VA wil ook ouders die hun verantwoordelijkheid niet nemen, sanctioneren met een GAS-boete. Bijvoorbeeld als hun kind maar blijft te laat komen op school. Goed idee?
“Dat is het tegenovergestelde van waar wij als katholiek onderwijs voor staan. Ouders zijn onze partners. Wij willen vooral inzetten op het versterken van de band tussen scholen en ouders. We weten uit wetenschappelijk onderzoek dat brugfiguren daar een cruciale rol in kunnen spelen: mensen die bij kwetsbare kinderen thuis gaan, die ook op school ouders aanspreken. Dat is een aanpak die wél werkt.”
Bruno Vanobbergen Topman katholiek onderwijs “Er is altijd gezegd dat de Vlaamse toetsen scholen moeten helpen om hun kwaliteit te verbeteren. Nu blijkt dat de overheid ze wil gebruiken om scholen te straffen” Kan je alle ouders daarmee bereiken? Of anders gezegd: ze bestaan niet, de ouders die zich niks aantrekken van de schoolcarrière van hun kind?
“Uiteraard bestaan die. Wat ik probeer duidelijk te maken, is dat er geen problemen zijn met de overgrote meerderheid van de ouders. En dat je een groot stuk van de problematische minderheid best kan bereiken. Ouders die pure onwil vertonen, heb ik de voorbije 15 jaar ook gezien, maar die ga je niet overtuigen door ze te sanctioneren. Kijk naar Denemarken: daar hebben ze de gezinsondersteuning naar de school gebracht. Als je ouders helpt op de plek waar je ze naartoe wilt krijgen, dan werkt dat. Dat is veel interessanter, effectiever en duurzamer dan straffen uitdelen.”
Bij uw voorstelling in mei legde u de nadruk op de “existentiële crisis” waarin Vlaamse jongeren zich bevinden. Hoe wilt u concreet de mentale gezondheid van leerlingen verbeteren?
“Het stond deze week nog in de kranten (Vanobbergen verwijst naar de artikels in het Nieuwsblad over moeilijk gedrag in de klas, red.) en terecht. Als je scholen vraagt op welk vlak ze ondersteuning nodig hebben, dan staan zaken als gedragsproblemen, agressie en klasmanagement op nummer één. De impact daarvan is enorm. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat beginnende leerkrachten afhaken. Het is aan ons als netwerkorganisatie om partners te zoeken in de welzijnssector zodat we scholen daar beter bij kunnen helpen. Ik wil dat ook duidelijk maken aan de partijen die nu aan het onderhandelen zijn voor een nieuwe Vlaamse regering: er moeten financiële middelen komen om die samenwerking mogelijk te maken.”
Ik hoor bijna een pleidooi voor één minister van het kind, zoals de socialisten graag willen.
“Wel, ik heb dat idee als Kinderrechtencommissaris ook verdedigd. Ik heb achteraf geleerd hoe politiek gevoelig dat ligt, want dan krijg je natuurlijk één minister met een reusachtige portefeuille. We moeten vooral een regering hebben die de noodzaak van zo’n geïntegreerd beleid inziet en daarop inzet.”
Er gaan steeds meer stemmen op om smartphones en sociale media op school te verbieden. Dat kan al helpen om de mentale gezondheid van kinderen te verbeteren.
“Ik zie dat alle scholen daar vandaag eigenlijk al een beleid rond ontwikkelen. Een verbod opleggen, kunnen wij als netwerkorganisatie niet. Wel zijn er vandaag inspirerende voorbeelden en ik vind het belangrijk dat we die delen. Ik heb ook mijn vraagtekens bij een algemeen verbod. Net omdat scholen verschillen en ze de ruimte moeten hebben om vanuit hun eigen pedagogisch project daarmee om te gaan.”
“Als pedagoog stel ik wel een dieperliggend probleem vast. Dat smartphonegebruik is gekoppeld aan allerlei identiteitsvragen van jongeren. Bij Opgroeien (het Vlaams agentschap dat Vanobbergen voorheen leidde, red.) stelden we vast dat op vijf jaar tijd meisjes tussen 12 en 18 jaar 70 procent vaker een beroep doen op crisisjeugdhulp. Dat hangt samen met het gebruik van sociale media. ‘Ben ik wel mooi genoeg? Ben ik goed genoeg?’ Met dat soort vragen kampen ze. Dan denk ik: daar ligt een belangrijke opdracht voor onderwijs. Niet zozeer door smartphones te verbieden, maar door hen te begeleiden bij al die identiteitsvragen. Een thema dat compleet ondergesneeuwd is geraakt door de focus op leerprestaties. Het cognitieve is belangrijk, maar je moet onderwijs in zijn hele breedte durven te bekijken.”
Bruno Vanobbergen Topman katholiek onderwijs “Het cognitieve is belangrijk, maar je moet onderwijs in zijn hele breedte durven te bekijken” Leraren hebben vandaag al het gevoel dat ze heel wat opvoedkundige taken op zich moeten nemen.
“Ja, maar dat maakt ook deel uit van het onderwijs. Het is dus terecht dat ze dat doen. Alleen kunnen scholen niet alle maatschappelijke vraagstukken oplossen. Laat staan dat individuele leerkrachten dat kunnen. Daarom is die samenwerking met andere partners zo belangrijk.” (Lees verder onder de foto)
Wie ziet u eigenlijk het liefst aan de knoppen van het ministerie van Onderwijs? Namen noemen mag.
(lacht) “Je zou raar opkijken mocht ik een naam noemen. Ik zou wel graag een minister hebben die zich bewust is van alle uitdagingen in ons onderwijs en samen met alle onderwijsverstrekkers en vakbonden op zoek gaat naar duurzame oplossingen. Een minister dus die ook wil samenwerken met welzijn, met werk, en andere relevante beleidsdomeinen.”
U staat bekend als een verbinder, maar kunt u ook voldoende op tafel kloppen als die nieuwe schoolstrijd toch losbarst?
“Ik hoop dat je in dit gesprek gevoeld hebt dat onderwijs mij heel sterk raakt. Dit gaat over de kwaliteit en de toekomst van onze samenleving. Over de toekomst van kinderen en jongeren. Ik zal daar zeker voor strijden, maar wel altijd op een verbindende manier.”
|