De schapensector wordt midscheeps getroffen door het blauwtongvirus. De schade loopt in de miljoenen, de overheid wordt om steun gevraagd. Ook duizenden runderen zijn al aan het virus bezweken.
Welgeteld 91 dode schapen heeft Marc Van Ransbeke al moeten laten afvoeren – zo’n 10 procent van zijn kudde. Bij zijn collega’s is het niet anders. “Allemaal hebben ze tientallen schapen zien sterven. De schade is gigantisch. En het einde is nog niet in zicht.”
LEES OOK. Blauwtongvirus rukt op in ons land: hoe komt dat? En hoe gevaarlijk is het?
Van Ransbeke laat een kleine duizend schapen, verdeeld over achttien kuddes, grazen in natuurgebieden in Oost-Vlaanderen. Het blauwtongvirus, dat schapen in heel West-Europa treft, kost hem veel hoofdbrekens en slorpt enorm veel tijd op: “Ik heb al drie trouwfeesten gemist.” Maar ook de financiële schade is enorm. Van Ransbeke somt op: “Vijfduizend euro om de kudde te vaccineren. Drieduizend euro aan pijnstillers, vitamines en de factuur van de dierenarts. En elk dood schaap is een schadepost van 125 tot 150 euro, dus reken nog maar eens 12.000 euro. En dan heb ik de ruimingskosten voor de kadavers er nog niet bijgerekend.”
Niet rendabel
Het zit de schapenhouders hoog dat de overheid de schade niet wil vergoeden. “De professionele schapenhouders hebben duizenden euro’s gestoken in de bescherming van hun kudde en blijven achter met bergen ellende en een financiële krater”, schreef Van Ransbekes echtgenote, Renée Hoebeke, vorige week. (Lees verder onder de foto)
In België zijn er duizenden schapenhouders. Meestal houden ze de dieren als hobby. Het aantal professionele bedrijven is beperkt, zegt André Calus, de voorzitter van de vzw Vlaamse Schapenhouderij. Dat komt doordat grond en arbeid in België duur zijn, terwijl het vlees en de melk weinig opleveren. Daardoor is het moeilijk concurreren met schapenbedrijven in bijvoorbeeld de Schotse Hooglanden, waar de dieren vrij door de natuur kunnen zwerven. “Schapenhouderij is in België macro-economisch eigenlijk niet rendabel”, zegt Calus. Mogelijk zal de prijs van lamsvlees wel wat stijgen door het blauwtongvirus.
De Belgische schapenhouders leggen zich toe op de korte keten door het vlees rechtstreeks te verkopen, of op natuurbeheer door kuddes op grasdijken en in wachtbekkens te laten grazen. Per dier houden schapenhouders jaarlijks 10 tot 50 euro inkomsten over, zegt Calus. Die marge dreigt nu weggespoeld te worden door de blauwtong-kosten. Van Ransbeke houdt er rekening mee dat sommige schapenhouders in moeilijkheden zullen komen.
Op stal houden
Werner Aerts van Hoeveslagerij ’t Zwarthof in Zoersel heeft de sterfte kunnen beperken door rigoureuze voorzorgsmaatregelen. Niet alleen heeft hij zijn honderd ooien gevaccineerd, ook heeft hij ze de hele zomer op stal gehouden. Want het virus wordt overgedragen door kleine muggen die met de wind meegevoerd worden. Tot nu toe heeft hij twee sterfgevallen gehad. Twee andere dieren zijn nog ziek. Maar doordat de dieren niet kunnen grazen, moet Aerts extra geld uitgeven aan stro.
LEES OOK. Voor deze schapenhouders is het een horrorzomer: “Ik moet twee keer per week een stapel dode dieren op straat klaarleggen”
Hoe groot de schade voor de sector is, valt alleen bij benadering te ramen. Tot nu toe zijn al 11.000 schapen gestorven – bijna 10 procent van het totale aantal in België – en 6.000 runderen. De waarde van de dieren loopt in de miljoenen. “In de schapenhouderij zijn er vooral verliezen door sterfte en extra kosten. Bij rundvee is de schade moeilijker in te schatten omdat zieke dieren minder melk produceren”, zegt Elisabeth Mertens van de Boerenbond. “Dieren groeien trager, en vermageren door het virus. De getroffen dieren raken ook moeilijk drachtig. Voor de schapen start het voortplantingseizoen de komende weken.” (Lees verder onder de foto)
Zowel de Boerenbond als de vzw Vlaamse Schapenhouderij heeft aan de overheid gevraagd om financieel bij te springen, onder meer voor de kosten van de vaccinatie. In Frankrijk betaalt de overheid die kosten integraal terug. De landbouwsector vindt dat de middelen van het sanitair fonds hiervoor kunnen worden aangesproken. Dat is een spaarpot die de sector zelf bekostigt, en die bedoeld is voor ondersteuning bij calamiteiten. “Ik betaal daar al twintig jaar aan mee, maar nu we geld nodig hebben, krijgen we te horen dat de middelen nodig zijn voor de bestrijding van IBR (een virusinfectie, red.) bij koeien”, zegt Van Ransbeke. De FOD Volksgezondheid, die beslist over de middelen van het sanitair fonds, zegt de situatie nauw op te volgen. “De mogelijkheden om de veehouders te helpen worden in de komende dagen geanalyseerd”, zegt woordvoerster Vinciane Charlier. Op Vlaams niveau onderzoekt ontslagnemend minister van Landbouw Jo Brouns (CD&V) hoe vaccinatie tegen blauwtong kan worden ondersteund.
Ook Europese middelen kunnen worden aangesproken, vindt Mertens. “Dat is in het verleden al gebeurd bij de marktontwrichting door Oekraïne, bij de Afrikaanse varkenspest, en bij de vogelgriep. Maar de middelen zijn beperkt en er is grote vraag naar.” De Boerenbond stelt verder fiscale compensaties en kostenverminderingen voor. Tot nu toe is één maatregel toegezegd door federaal minister van Landbouw David Clarinval (MR): betalingsuitstel voor sociale bijdragen door zelfstandigen.
Moeilijke vaccinatie
Calus stelt vast dat de vorige uitbraak van het blauwtongvirus, in 2008, de kop werd ingedrukt door grootschalige verplichte vaccinatie die ondersteund werd met Europese middelen. Na enkele jaren werd die verplichting weer losgelaten omdat de situatie onder controle leek, op een beperkte oprisping in 2012 na. “De dieren leken zelf ook weerbaarder doordat ze antistoffen aanmaakten”, zegt hij.
Maar het virus dat de huidige uitbraak veroorzaakt, is van een ander serotype, waartegen pas afgelopen voorjaar vaccins op de markt kwamen. Dat was volgens Mertens eigenlijk te laat, want zodra de dieren op de weide lopen, kost het veel extra werk om ze te vaccineren. “We hebben breed gecommuniceerd over de noodzaak om te vaccineren”, zegt Hélène Bonte van het Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid (FAVV). “Maar de vaccins bieden geen volledige bescherming, ze verlagen alleen de sterftegraad.”
LEES OOK. Al meer dan 1.000 uitbraken van blauwtongvirus vastgesteld in België
|