Van het binnenlandse gasverbruik was vorig jaar 7,6 procent afkomstig uit Rusland. Daarmee neemt het belang van Russisch gas weer toe sinds het begin van de oorlog in Oekraïne. Vooral vloeibaar gas bereikt meer dan ooit de Belgische consument. Hoe komt dat?
Hoe belangrijk is Russisch gas voor ons land?
In 2023 vertegenwoordigde Russisch gas 7,6 procent van het gasverbruik in België. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van de FOD Economie. Daarmee lijkt het Russische aandeel zich te herstellen van een forse dip die ontstond na de Russische invasie van Oekraïne. In 2022 bereikte het Russische aandeel een bodemkoers van 5,6 procent. Ter vergelijking, de belangrijkste gasleveranciers in 2023 waren Noorwegen (34,6%), het Verenigd Koninkrijk (18,1%) en Nederland (14,9%). (Lees verder onder de grafiek)
Hoe komt die recordhoeveelheid vloeibaar gas tot bij ons?
Terwijl amper nog Russisch gas via het pijpleidingennet tot bij Belgische consumenten raakt, staat de kraan meer dan ooit open voor vloeibaar gas (lng) dat via schepen uit het noorden van Rusland naar hier komt. In Zeebrugge heeft Fluxys een lng-terminal waar de Russische tankers kunnen aanmeren.
Daarvoor tekenden de bazen van Fluxys en het Russische gasbedrijf Yamal LNG in 2015 een twintigjarig contract. Speciaal voor het Siberische gas bouwde Fluxys een opslagtank van 180.000 kubieke meter – evenveel als er in een lng-tanker kan. (Lees verder onder de grafiek)
Maar diende dat vloeibaar gas niet voor het buitenland?
Ja, dat maakt de Belgische cijfers extra opvallend. De federale regering heeft altijd benadrukt dat de lng-terminal van Fluxys fungeert als draaischijf voor de doorvoer van Russisch gas naar China en India, maar ook dient om via het Belgische leidingennet buurlanden als Duitsland te bevoorraden. Dat is nog steeds zo, zegt een woordvoerder van Fluxys. “Ongeveer 60 procent van de lng die hier toekomt, is van Russische origine en een aanzienlijk deel vertrekt weer.” (Lees verder onder de grafiek)
Hoe komt het dat een deel toch op onze markt terechtkomt?
België volgt een algemene trend in Europa waar Russisch gas door pijpleidingen wordt vervangen door eveneens Russische lng. Voor de oorlog in Oekraïne kwam 9 à 10 procent van ons gasverbruik uit Russische pijpleidingen. Vandaag is dat quasi 0 procent. Maar Poetin heeft ter vervanging wel extra lng-schepen naar de Europese havens gestuurd.
Hoe het Russische gas via Zeebrugge op het Belgische net terechtkomt is niet duidelijk, zelfs niet voor Fluxys. “Wij stellen de infrastructuur ter beschikking, maar hebben geen duidelijk zicht op welke energieleveranciers wat afnemen en voor welke Europese markt. Die handel is niet transparant.”
Waarom is Zeebrugge belangrijk voor Rusland?
Yamal heeft belangrijke contracten voor gasleveringen in China, maar tijdens de winter krijgt het zijn gas niet tot daar omdat de kortste, noordelijke route is dichtgevroren. De oplossing is een tussenstop in Europa, onder meer via Zeebrugge. Daar kunnen de trage ijsbrekertankers hun vloeibaar gas overslaan op snellere gewone tankers voor de Aziatische markt. (Lees verder onder de foto.)
Sinds de oorlog in Oekraïne is België meer dan ooit uitgegroeid tot een doorvoerland om Nederland en vooral Duitsland van alternatieve bevoorrading te voorzien. Ook dat levert Yamal en bijgevolg het Kremlin een aardige duit op. Bond Beter Leefmilieu (BBL) berekende dat de Russische overheid al zo’n 2 miljard euro aan belastingen kon innen op winsten die Yamal via Zeebrugge boekte.
Wil Europa hier een eind aan maken?
Na lang aarzelen wegens bezorgdheden over de bevoorradingszekerheid beslisten de EU-lidstaten vorige week een eerste sanctie uit te vaardigen tegen Russisch gas. Vanaf maart 2025 zullen schepen uit Rusland hun lng-lading alleen nog mogen lossen in Europese havens, terwijl de overslag en doorvoer naar landen buiten de EU aan banden worden gelegd.
Yamal zal zijn Chinese contracten moeten heronderhandelen of zal verder moeten varen met de logge ijsbrekertankers, tot aan Turkse havens. Pas daar kunnen ze hun vloeibaar gas overslaan op gewone tankers voor de Aziatische markt. Op die manier hoopt Europa de Russische gashandel te bemoeilijken en de financiering van de Russische oorlogsmachine te dwarsbomen.
Wat betekent dit voor de terminal in Zeebrugge?
Fluxys’ reactie op de kritiek over de samenwerking met Yamal was steeds dat het zijn contractuele verplichtingen niet zomaar kon verbreken. De Europese sanctie biedt die mogelijkheid allicht wel. Financieel zou Fluxys een voldoende sterke buffer hebben opgebouwd om het verlies aan inkomsten op te vangen.
Maar de vraag is of het verbod op overslag naar niet-Europese havens geen averechts effect zal hebben. Mogelijk zullen Russische spelers nog meer lng leveren aan klanten in Europa en België. Daardoor zou de afhankelijkheid van Russisch gas weer kunnen groeien. Het Russische aandeel in het Europese gasverbruik was sinds het begin van de oorlog gedaald van 40 procent naar circa 15 procent.
|