Professor Europese Politiek Steven Van Hecke (KU Leuven) gaat in zijn nieuwste boek “Het kantelende continent” verder door op de toekomst van de Europese Unie. “We hebben burgerzin en politiek leiderschap nodig om de volgende stap te zetten.”
Het keerpunt
24 februari 2022 - de dag dat Rusland Oekraïne binnenviel - zal de geschiedenis ingaan als een kantelmoment, net als de val van de Berlijnse Muur op 9 november 1989. Daar is professor Steven Van Hecke van overtuigd. De brute invasie duwt de West-Europese lidstaten van de EU met hun neus op de feiten en het geeft een nieuw elan aan het Europese verhaal. “Tien-vijftien jaar geleden speelde de vraag nog waarom is Europa belangrijk?. Die fase zijn we voorbij”, zegt Van Hecke. “Europa staat in concurrentie met landen als China en Rusland en we kunnen niet vertrouwen op Amerika om ons ter hulp te schieten. Zeker niet als Donald Trump straks opnieuw verkozen wordt tot president van de VS.”
LEES OOK.Rusland gaat in Europa over tot hybride oorlogsvoering: “Nu is hun moment”
Bovendien heeft de agressie van Russisch president Vladimir Poetin het belang van de Europese Unie nog eens dik aangezet en de eensgezindheid een stevig duwtje in de rug gegeven. “Als je van op een afstand kijkt, dan is de aanhoudende eensgezindheid binnen de EU indrukwekkend”, zegt Van Hecke. “Net als bij de pandemie eigenlijk. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat iedereen het over alles eens is. De oorlog in Gaza bewijst dat.”
De uitbreiding
De Russische invasie drijft de niet-EU-landen op het oude continent nog meer in de armen van de Europese Unie. “The European Way of Life zoals die door Brussel wordt uitgedragen, krijgt definitief vaste grond in een nog groter deel van het Europese continent”, analyseert Van Hecke. En hij vindt dat Europa dan ook verder moet gaan in het opnemen van die kandidaat-lidstaten. Niet zoals het nu gebeurt: grote eisen stellen, maar ze tot in den treure toe uit intern politieke overwegingen aan het lijntje houden. Dat zet alleen maar aan tot anti-Europees sentiment.
En dat terwijl landen net zelf komen smeken om bij de club te horen. “Eigenlijk is het onaanvaardbaar dat de EU in haar eigen binnentuin nog niet de onbetwiste baas is”, zegt Van Hecke. Landen als Montenegro en Moldavië zouden wat hem betreft snel lidstaat moeten kunnen worden. Al was het maar om te voorkomen dat Servië - toch een halve bondgenoot van de Russen - de lakens blijft uitdelen. Het is niet alleen geopolitiek interessant, maar ook economisch zou West-Europa er wel bij varen. “Wat mogen we redelijkerwijze verwachten? Dat een bank uit Kyiv een kantoor opent op de Groenplaats in Antwerpen of dat een Vlaamse bank haar netwerk verder uitbreidt tot in de hoofdstad van Oekraïne?”
De extremen
Maar ook intern rommelt het. Extreemrechts staat op winst in de peilingen of heeft haar overwinningen al op zak in veel Europese lidstaten. Die koppelen vaak een anti-Europees discours aan hun anti-migratiestandpunten. “Maar sinds de Brexit en al de gevolgen daarvan roepen ze niet meer om uit de EU te stappen”, zegt Van Hecke. “Nu willen ze de Unie van binnenuit veranderen.”
Dat neemt niet weg dat hij gevaren ziet. “Zowel van extreemrechts als van extreemlinks”, zegt hij. “Geen van beiden nemen het echt nauw met de democratie, de rechtsstaat en de mensenrechten. Ik noem ze beiden ‘Eigen volk eerst’-partijen. Extreemrechts doet alsof migratie volledig kan stoppen. Alsof we gezien de vergrijzing geen arbeidsmigratie zullen nodig hebben om onze welvaart overeind te houden. Extreemlinks wil dan weer niet investeren in defensie. Dat laten ze aan de Poolse landbouwers, de Roemeense arbeiders en de Litouwse gepensioneerden. Die doen wel hun fair share. Dat soort welvaartschauvinisme kunnen we ons echt niet meer permitteren.”
De toekomst
Alles bijeen is Van Hecke “bezorgd, maar niet pessimistisch” over de toekomst van de EU. In elke crisis schuilt een kans. Het is nu een kwestie van “politiek leiderschap en burgerzin” om die kans te grijpen. “Beleidsmatig valt er veel te doen. Op het vlak van energie moet Europa stappen zetten. Op het vlak van defensie, al zijn de geesten daar aan het rijpen. En op het vlak van technologie wellicht nog het meest. Europa is heel sterk in het reguleren, maar we innoveren niet meer. Onze smartphones zijn Amerikaans, onze elektrische wagens Chinees. Eigenlijk is dat onaanvaardbaar.”
Elke lidstaat mag nog zijn eigen belangen hebben, de EU blijft een win-winsituatie. “De baten zijn voor elke lidstaat groter dan de kosten. Anders zouden de landen buiten de EU niet staan te springen om lid te worden. Enkel het Verenigd Koninkrijk zag dat anders en zij zijn eruit gestapt.” En veel goed heeft het hen niet gedaan.
LEES OOK.“Haar grootste verwezenlijking mag ze niet laten verwateren”: het parcours van Ursula von der Leyen, die voor tweede termijn gaat
|