Nergens in Oekraïne liggen leven en dood zo dicht bij elkaar als in de materniteit van Pokrovsk. Het medisch personeel slinkt er zienderogen, terwijl baby’s er ter wereld komen onder vallende bommen. “Raketten of niet, elke dag zien wij hier vier pasgeborenen.”
Een prachtige lentedag in Pokrovsk, een stad in de oosterse provincie Donetsk, op dertig kilometer van het front. De zon is op deze zaterdagochtend al hoog in de lucht en de vogels, verscholen tussen bloeiende bomen, fluiten onophoudelijk op de binnenkoer van de materniteit van de stad. We hebben er afgesproken met Ivan Tsyganok (54), de charismatische dokter die de afdeling leidt. Hij verwelkomt ons in zijn kantoor op het gelijkvloers van de materniteit, waar zwangere vrouwen toegespitste zorg krijgen voor, tijdens en na de bevalling. Het gebouw ligt deels in puin. Sporen van eerdere bombardementen zijn goed zichtbaar en er zijn herstelwerken aan de gang. “Ik heb niet veel tijd”, steekt dokter Tsyganok van wal. “Het is de enige overblijvende materniteit in de niet bezette delen van de Donbas”, zegt hij. “Die van Marioepol is nu in handen van de Russen en die in Kramatorsk is gebombardeerd. Alle zwangere vrouwen uit de regio komen dus naar hier. We hebben veel werk.”
In de nacht voor ons bezoek aan de materniteit werd Pokrovsk, dat nu duidelijk in het vizier ligt van de Russen na de val van Avdiivka eerder dit jaar, opgeschrikt door vier oorverdovende knallen. Verschillende kruisraketten landden midden in de stad. Bij de aanval werden de kantoren van Artsen Zonder Grenzen tot puin herleid. “Ik heb de raketten horen vliegen. Ze landden vlak bij mijn huis”, zegt dokter Tsyganok. “Maar dat houdt hier niemand tegen. Raketten of niet, elke dag verwelkomen wij hier gemiddeld vier pasgeborenen.” We zijn nog maar 5 minuten ver in het interview of we worden onderbroken door een van Tsyganoks assistenten. “Alles is gereed, we wachten enkel nog op u”, zegt die kordaat.
(lees verder onder de foto)
Keizersnede
Dokter Tsyganok veert recht uit zijn bureaustoel, neemt beschermende kleding vast en werpt die onze kant uit: “Ik moet nu een keizersnede uitvoeren. Jullie zijn welkom om op een afstand te volgen”, klinkt het, en hij haast zich naar de tweede verdieping van de materniteit, waar artsen en assistenten op hem wachten in een witte, verlichte kamer. De gangen in het ziekenhuis zijn donker; het daglicht wordt bijna volledig tegengehouden door zandzakken die alle vensters bedekken. Bloempotten en tekeningen fleuren de boel op, toch is de oorlog overal voelbaar – en vooral hoorbaar. Het luchtalarm gaat af en aan. In de verte klinken doffe knallen.
(lees verder onder de foto’s)
In de operatiezaal – die niet zou misstaan in een Belgisch ziekenhuis – is het muisstil, op het gepiep van de medische toestellen na. De sfeer is beladen, artsen en verplegers buigen zich geconcentreerd over de buik van de hoogzwangere vrouw. Een twintigtal minuten later wordt de operatie succesvol afgerond en vult het gehuil van de kleine Radmir, wat vrij vertaald ‘vreugde van vrede’ betekent, de ruimte. Het contrast tussen leven en dood kan nauwelijks groter zijn. Ontlading alom. De baby wordt gemeten en gewogen. “2,950 kilogram, 52 centimeter. Hij is kerngezond”, aldus de verpleegster die alles nauwkeurig op een velletje papier krabbelt.
We keren terug naar het kantoor van dokter Ivan Tsyganok, waar hij de gevolgen van oorlog op de geboortes in de regio duidt. “De oorlog in het oosten van Oekraïne is nu tien jaar aan de gang”, zegt hij. “Onderzoekers van dit ziekenhuis hebben door de jaren heen studies uitgevoerd en zijn tot de conclusie gekomen dat de stress door bombardementen ernstige veranderingen in de placenta veroorzaakt, met als gevolg onderontwikkeling van de foetus, vroeggeboorten en andere gezondheidsproblemen.” Hij haalt de cijfers erbij. “Voor februari 2022 hadden we ongeveer 1.500 geboorten per jaar. Een jaar later, in 2023, is dat getal gekelderd naar 670 geboorten.”
“Veel dokters en ander medisch personeel hebben de regio intussen verlaten. Ik zie het als mijn plicht om hier te blijven en mensen te helpen. Ik heb er alle vertrouwen in dat de Oekraïense strijdkrachten de stad succesvol zullen blijven verdedigen. Mijn vrouw en twee kinderen heb ik intussen een jaar niet meer gezien. Het is een hard en slopend leven. Maar kijk, genieten van het leven doe ik wel als ik met pensioen ga. Dan reis ik wel naar Polen of zelfs naar België. Nu hebben de inwoners van Pokrovsk mij hier nodig, dus blijf ik.”
(lees verder onder de foto)
Pizzeria Corleone
De volgende ochtend trekken we opnieuw naar de materniteit, waar we in een van de revalidatiekamers Oleksey (29) en Yaroslava (29) ontmoeten, de ouders van de kleine Radmir. De helft van de raampartijen in de kamer is bedekt met houten panelen, om de schade te beperken in geval van een bombardement in de buurt. Yaroslava ziet er vermoeid uit. “Alles is uitstekend verlopen”, zegt ze, “nu is het tijd voor revalidatie.” De kleine Radmir ligt in observatie in een andere ruimte. “We zijn zo blij dat hij gezond is …” Haar gedachtegang wordt onderbroken door een nieuwe reeks explosies die in de verte weerklinken. Ze zegt: “We hebben lang nagedacht of dit wel een goed idee was. Een kind op de wereld brengen terwijl de oorlog volop woedt. Maar als we stoppen met leven, dan geven we de agressor gelijk. Dat is geen optie.”
“We blijven natuurlijk elke dag de situatie volgen. Als de Russen verder oprukken en de stad Pokrovsk bedreigd wordt, dan zullen we vertrekken. Voorlopig is dat niet aan de orde. We hebben ons leven hier opgebouwd. Onze familie en vrienden wonen hier”, zegt ze. “Ik woonde oorspronkelijk in Donetsk, maar daar zwaaien de Russen nu de plak. Alles wat ik daar had opgebouwd, ben ik kwijt. Daarom blijven we hier in Pokrovsk, zolang de situatie het ons toelaat.” Bovendien, zo stelt het koppel, speelt werkgelegenheid ook een cruciale rol in hun beslissing om te blijven. “Oleksey werkt in een baksteenfabriek in de buurt. Het is een vaste job met veel voordelen. Dat kunnen we niet zomaar opgeven.”
(lees verder onder de foto)
Toch knaagt het angstgevoel elke dag opnieuw. “Een aantal maanden geleden verloren we een goede vriend bij het bombardement op pizzeria Corleone, in het centrum van de stad”, zegt Yaroslava. Ze verwijst naar de dubbele aanval van Rusland in augustus vorig jaar op de pizzeria, die bekend stond als een ontmoetingsplek voor journalisten, ngo-medewerkers en militairen. Bij de aanval kwamen zeven mensen om het leven en raakten tientallen anderen gewond. “Psychologisch is dat moeilijk te verteren. De angst en de dreiging wegen zwaar op ons.”
Leven en dood
In een andere kamer op dezelfde verdieping ontmoeten we de kersverse moeder Svetlana (28). De kamer waarin ze verblijft is kleiner en baadt in daglicht. Haar moeder, zo trots als een pauw, zit naast haar op het bed. “Dit is Alice”, zegt Svetlana met een brede glimlach, terwijl ze haar dochter stevig tegen haar borst houdt. “Voor mij was het vanzelfsprekend om hier te bevallen”, zegt ze lachend. “Ik werk als vroedvrouw in dit ziekenhuis. Ik ken iedereen en het voelt erg vertrouwd aan. Er is geen moment geweest dat ik elders wilde bevallen, oorlog of niet.”
Toch verbergt ook zij haar angst niet. “Bijna elke nacht word ik wakker van de bombardementen. Dat is angstaanjagend, maar uiteindelijk valt het nog wel mee. Dan verstoppen we ons in de kelder of tussen de dikke muren in de gang. Maar wat ik echt moeilijk vind, is wanneer we niet weten wat er precies getroffen is”, aldus Svetlana. Ook zij was in de buurt toen pizzeria Corleone werd getroffen door een Russische raket. “Dan komt de gruwel van de oorlog wel heel dichtbij.”
(lees verder onder de foto)
Sergey, Svetlana’s man, is mijnwerker. “Hij is gehecht aan zijn job. We zullen Pokrovsk enkel verlaten wanneer Russische tanks de buitenwijken binnenrollen.” De keuze om een kind te baren, was er eentje dat goed is gerijpt. “We hadden al vier jaar een kinderwens”, zegt Svetlana. “Twee jaar geleden begon de grootschalige invasie van Rusland. We begrepen dat het de komende jaren niet beter wordt. We kunnen ons leven niet laten dicteren door politici die beslissen om een oorlog al dan niet te voeren. We moeten leven. Uiteindelijk wint het leven altijd van de dood. De hoop op een betere toekomst is sterker dan de angst die we nu ervaren.”
|