“Het bed was altijd warm, want het werd in shiften beslapen door drie gastarbeiders.” De logementshuizen speelden een erg belangrijke rol in het mijnverleden van Limburg. Vandaag zijn ze vaak een laatste toevluchtsoord voor alleenstaande mannen met financiële problemen.
HBVL bracht aan het licht dat er flinke tekortkomingen zijn aan hotel Concordia, een logementshuis in Genk. De bewoners leven er in erbarmelijke omstandigheden. Gelukkig is er beterschap in zicht, want de nieuwe eigenaar belooft de nodige renovaties te doen.
De logementshuizen horen bij de rijke mijngeschiedenis van onze provincie. Bij de oprichting van de mijnen woonden in Midden-Limburg nog geen 10.000 mensen, maar er was nood aan 26.000 arbeiders. “Er werden in die tijd tuinwijken naar Engels voorbeeld gebouwd”, zegt Kristof Reulens van de erfgoedcel van de stad Genk. “In die wijken is duidelijk het verschil in status te zien: een gigantische directeurswoning, villa’s voor de ingenieurs en knusse huizen voor de arbeiders. Voor arbeiders die alleen afreisden, werden tussen 1910 en 1920 de eerste logementshuizen gebouwd in de hele mijnstreek.”
Prostituees
Na de oorlog kwam door de economische heropleving en de honger naar steenkool een gigantische stroom van gastarbeiders op gang. Eerst Italianen, daarna Grieken en Spanjaarden en rond 1963 Turken en Marokkanen. “In het begin waren de logementshuizen best nog luxueus, maar door de enorm toestroom ontstond er een enorm gebrek aan opvangcapaciteit. Arbeiders werkten en sliepen in shiften en deelden vaak met z’n drieën een bed. Voor de meeste arbeiders was het niet meer dan een slaapplek en een plek waar ze een warme maaltijd aten. Er zijn heel weinig foto’s van het leven in die logementshuizen. Dat had er natuurlijk mee te maken dat de gastarbeiders geen fototoestel hadden, maar het was wellicht ook een stuk geschiedenis dat de mijnen liever verborgen hielden. Die logementshuizen hadden ook een slechte reputatie omdat er prostituees rondhingen.”
Sociale controle
“Dat beeld komt uit de tijd dat de pastoor vanop de preekstoel tekeerging tegen de ‘vreemde kostgangers’”, zegt mijnhistoricus Jan Kohlbacher. “In die tijd was er te weinig plaats in de logementshuizen en spoorden de mijnen aan om gastarbeiders als kostganger in huis te nemen. De kerk kantte zich daar tegen. Er was veel sociale controle bij de logementshuizen. Er waren er die een eigen aalmoezenier hadden, de rijkswacht kwam iedere week de bewonerslijsten controleren en de buitenlandse families die de logementshuizen uitbaatten, stonden onder controle van de mijndirectie. De uitbaters inden het huurgeld bij de mijnen, die dat rechtstreeks afhielden van het loon van de gastarbeiders.”
Heel wat logementshuizen hebben vandaag een andere functie gekregen. Zo is er een omgevormd tot school en werd hotel Terminus in Genk een Oekraïens-katholieke kerk. Hotel Continental is nu een mooi gerenoveerd appartementsgebouw voor alleenstaanden.
Rand van de samenleving
Maar volgens Eddy Wintmolders, die de logementshuizen als opbouwwerker van binnen en van buiten kent, zijn de verhalen niet altijd rooskleurig. “Van de twintig huizen in Genk zijn er misschien vijf waar het goed draait. Er verblijven mensen die aan de rand van de samenleving staan. Zonder de logementshuizen zou Genk veel meer daklozen hebben. De bewoners hebben vaak een verslavingsproblematiek. Gasten betalen tussen de 400 en 600 euro huur per maand voor een kamer met bed en gemeenschappelijke voorzieningen. Veel huizen zijn opgekocht door mensen die er centen aan denken te verdienen. Die uitbaters denken dus niet in de eerste plaats aan het maatschappelijk welzijn. Eigenlijk zou er een wettelijke omkadering moeten komen.”
Zuhal Demir, fractieleider van de N-VA in de Genkse gemeenteraad, wil meer duiding van het stadsbestuur over logementshotel Concordia. “Blijkbaar werd acht jaar geleden al een bemiddelaar aangesteld. Dat wijst erop dat de stad goed wist wat er aan de hand was, maar dat er niets is gedaan om kwetsbare mensen ter plekke te beschermen. We vragen om deze toestand te bespreken op de eerstvolgende raadscommissie.”
Aanmaningen
“Onze mensen zijn herhaaldelijk daar geweest en er zijn verschillende aanmaningen gestuurd”, antwoordt burgemeester Wim Dries (CD&V). “Als Demir het over onze woondienst als bemiddelaar heeft, dan ben ik mee. De akte is nog niet verleden, maar we zijn blij dat er een nieuwe eigenaar is die alles in orde wil brengen. Hoe dan ook zullen we dit oplossen.”
|