Het eindrapport van De Croo (Open VLD): een crisismanager is nog geen visionair

Alexander De Croo was een speelbal van zijn coalitiepartners in de typisch politieke dossiers. Als de weg duidelijk geplaveid lag, zoals tijdens crisissen, toonde de premier zich een goeie manager. Dit is zijn rapport.

“En dat met een liberale premier.” Met dat dodelijk zinnetje gaf PS-voorzitter Paul Magnette een ezelsstamp vanjewelste aan Alexander De Croo (Open VLD). De N-VA heeft er intussen haar favoriete zinsnede van gemaakt op sociale media. Het stond in de sterren geschreven dat Magnette op die manier de campagne zou ingaan. Door de trade-off in oktober 2020 te claimen. Een links regeerakkoord, met het premierschap voor Alexander De Croo als zoenoffer. Het maakt pijnlijk duidelijk in welke context De Croo zijn job moest uitoefenen. Met een sterk links blok van Vooruit, PS, Ecolo en Groen langs de ene kant. Een gefrustreerde liberale zusterpartij MR aan de andere kant. En CD&V die haar eigen weg zocht en vond, buiten de regeringstafel om.

Hoeft het te verbazen dat vooral linkse trofeeën de erfenis van Vivaldi sieren? Hogere minimumlonen, hogere pensioenen, hogere uitkeringen. Allemaal bovenop de automatische indexering, die in tegenstelling tot onder de regering-Michel gewoon standhield. Een vermogensbelasting met de effectentaks. Een uitbreiding van het sociale energietarief. Investeringen in de gezondheidszorg ook. De sociale zekerheid is versterkt, de armoede in België is gedaald.

Strijd tussen eigen stokpaardjes
De liberale realisaties verbleken daar tegenover. “Ja maar! En de uitbreiding van de flexi-jobs dan?”, zullen Open VLD’ers verontwaardigd reageren. Klopt uiteraard. Een nuttige uitbreiding van onbelast verdienen stut de economie. Vooral ondernemers zijn er tevreden mee. Net als met de ondersteuning tijdens corona. Door belastingkortingen en subsidies gingen er amper bedrijven over kop. De geldkraan ging open. Wat dan weer de begroting zwaar deed ontsporen.

Het is natuurlijk het pijnlijke voor de liberalen. Hun ene stokpaardje voert een riddertoernooi met het andere stokpaardje. De consensus met de linkse coalitiepartners bestond erin om extra geld uit te delen. Aan bedrijven, aan werknemers. Iedereen tevreden. Dat verzoenen met begrotingsdiscipline is iets waar Guy Verhofstadt al niet in slaagde. Alexander De Croo evenmin.

De enige manier waarop dat op lange termijn houdbaar kan zijn, is om gelijktijdig ook te hervormen. Op dat vlak is het oordeel unaniem, ook onder coalitiepartners. Vivaldi heeft te weinig hervormd. De nood aan een koerswijziging om de pensioenen betaalbaar te houden, de fiscaliteit te moderniseren of de arbeidsmarkt zo te organiseren dat werken beter is dan niet-werken: het wordt door alle Vivaldi-partijen erkend. Maar door diezelfde partijen de nek omgedraaid.

Neem de fiscaliteit. Eigenlijk wilde de MR niets doen. Om niet te moeten uitleggen dat vermogenden meer zullen moeten betalen als de belastingdruk op werknemers daalt. Qua pensioenen had de PS alle eisen binnengehaald in het regeerakkoord. Een grote stap om de vergrijzing te counteren interesseert hen eigenlijk niet. Dat ze toch instemden om minuscuul te beknibbelen op het ambtenarenpensioen is een half wonder.

De Croo vervloekt nu de voorzitters van de MR en de PS, Georges-Louis Bouchez en Paul Magnette. En gelijk heeft hij. Ze hebben ongelofelijk hun best gedaan om het status quo te verdedigen. De houdgreep waarin ze elkaar hielden, verlamde de regering. Tegelijk ligt ook een deel van de verantwoordelijkheid bij De Croo zelf. Geen enkele keer heeft hij Bouchez publiekelijk terechtgewezen. Bang om zelf weggezet te worden als minderwaardige liberaal. Magnette mocht dan weer openlijk kritiek uiten op de werkwijze van De Croo. Zonder die claim goed te onderbouwen. Maar zo probleemloos het gezag van de premier ondermijnend.

Voorzet binnengekopt
Het was niet allemaal kommer en kwel. In de dossiers waar het pad al vrij duidelijk geëffend lag, kon De Croo zijn rol als gids uitspelen. Vooral als die hemzelf ook een imagoboost gaven. Dat hij Olivier Vandecasteele vrij kon krijgen uit een Iraanse folterkamer, is ongelofelijk straf. Hetzelfde met het akkoord met Engie om twee kerncentrales te verlengen, tegen hun eigen belang in. Na maanden gehakketak tussen groenen en de MR was het pad naar de nucleaire verlenging eindelijk helder, “geholpen” door de energiecrisis. De Croo kopte de voorzet enig mooi binnen. Mede door zijn goede contact met Frans president Emmanuel Macron.

Een duidelijk pad lag er ook in de crisissen tijdens de eerste twee Vivaldi-jaren. Dat de liberalen schade hebben opgelopen door vrijheidsbeperkende maatregelen op te leggen, lijdt geen twijfel. Maar er was min of meer consensus tussen de regeringspartijen én tussen de regeringen. De Croo kon communiceren, empathisch en als een echte leider. Niet onlogisch dat de liberalen daaraan helpen herinneren, als ze in hun campagne aanstippen dat het land zonder al te grote kleerscheuren de grootste crisis van de eeuw is doorgekomen.

Een goeie manager toonde zich De Croo ook op het internationale toneel. Hoewel hij in een kramp schiet als de pers daar veel over schrijft. Maar in het buitenland voelt de premier zich echt in zijn sas. In de oorlog in Oekraïne zat de toon meteen juist. Zijn uitstekende band met commissievoorzitter Ursula Von der Leyen laat hem toe boven zijn gewicht te boksen. Voor de Oekraïners is België dankzij De Croo een van dé aanspreekpunten in Europa. Ook de brute oorlog die Israël voert in Gaza heeft de premier als één van de eerste Europese leiders veroordeeld. Hij zet mee druk en heeft impact op het heersende discours.

Teamwork
Zonder tegenkanting, partijpolitieke profilering of vastgeroeste dossiers lukte het dus wel om de regering, het land, de Belgen te leiden. De hamvraag op het einde van de legislatuur is dan ook: had Vivaldi het beter gedaan onder een andere premier? De crisissen beheren wellicht niet. Communiceren wellicht ook niet – De Croo is amper op fouten te betrappen. Een goeie manager is hij ook. En toch oogt het bilan zo mager. Waar knelt het schoentje dan?

“Met talent win je wedstrijden. Met teamwork win je het kampioenschap, de titel”, zei De Croo toen hij Vivaldi in het leven riep op de trappen van het Egmontpaleis. Net aan teamwork ontbrak het zijn ploeg vaak. Dat ligt aan bepaalde partijen. Maar ook aan de coach zelf. Geen enkele ploeg blijft draaien als de visie, het doel niet duidelijk is. Die visie pende De Croo neer in een boek: Waarom het beste nog moet komen. Een boek vol vooruitgangsoptimisme. Met een pleidooi om trotser te zijn op het land. En hoopvol voor de toekomst. Misschien is dat het probleem. Dat De Croo gaandeweg ook het status quo, inclusief de houdgreep binnen zijn regering, is gaan omarmen.

In het boek beschrijft De Croo zichzelf als iemand die boven het gewoel staat, boven de relletjes van de dag. Dat klopt ook deels. Hij liet het speelveld bepalen door andere partijen. Toen zijn eigen partij begon te kelderen, nam zijn zenuwachtigheid toe. Hij richtte de banbliksems op Open VLD in plaats van in de spiegel – en naar de regering – te kijken. Dat voorzitter Egbert Lachaert opstapte omdat hij geen liberale accenten meer in zijn premier gelepeld kreeg, is veelzeggend. Staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker werd dan weer aan de kant geschoven met brute machtspolitiek.

Het is het drama van De Croo. Hij is in de wieg gelegd – letterlijk – om een machtsstrijd te voeren binnen zijn partij. En hij is een goeie manager, die een netwerk onderhoudt en een schip kan besturen, ook door woelig water. Heb je daarmee de juiste troeven om te overleven in de Wetstraat 16? De kiezer zal erover oordelen.

Eindrapport

Score voor realisaties 3,5/5

Score voor visie 1/3

Score voor communicatie 1,5/2

Als een goeie manager loodste Alexander De Croo zijn regering door crisissen. Vooral wanneer het pad duidelijk was uitgetekend, kreeg de premier iets gedaan. Maar een visionaire padvinder is hij niet. Hij kon het partijpolitieke gewoel in de Wetstraat niet overstijgen, enkel zichzelf erbuiten stellen.