Minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) krijgt steun van de Nationale Bank (NBB) in haar strijd om de overwinsten van energieproducenten af te romen. Een belasting op die winsten, die door de oorlog uitzonderlijk hoog zijn, kan volgens de centrale bank opportuun en zinvol zijn.
Wat zegt de Nationale Bank in het advies?
Minister Van der Straeten en de groenen zeggen al maanden dat ze de overwinsten in de energiesector wil afromen. Door de oorlog in Oekraïne zijn de energieprijzen zo gestegen dat heel de sector - kerncentrales, gascentrales, maar ook windmolenparken - uitzonderlijke winsten boekt. Dat de bevolking kreunt onder de torenhoge energiefacturen is volgens velen dan ook wraakroepend.
Vooraleer een voorstel uit te werken, wachtte de regering echter op een advies van de Nationale Bank over het dossier. De instelling heeft Van der Straeten nu laten weten dat een overwinstbelasting wel opportuun en zinvol kan zijn. Naast de al bestaande vennootschapsbelasting voor bedrijven kan er dus nog een extra taks worden geheven op die overwinsten indien blijkt dat die vennootschapsbelasting onvoldoende is, klinkt het. Maar, voegt de NBB eraan toe, “belangrijk hierbij is dat deze uitzonderlijke overwinsten hoog, definieerbaar en min of meer identificeerbaar zijn.”
De Nationale Bank zegt zelf niet vanaf wanneer er sprake is van woekerwinsten en tegen welk tarief die dan moeten worden belast. Dat is een politieke beslissing waaraan de onafhankelijke instelling zich niet wil verbranden.
Hoe zijn die overwinsten ontstaan?
Zoals al gezegd door de oorlog in Oekraïne en de geopolitieke dreiging die de maanden voordien al ontstond. Rusland is voor Europa een belangrijke leverancier van gas en olie, waardoor de energieprijzen op de internationale markten door het dak gingen en de inflatie enorm aanwakkerde. Miserie voor de economie en onze koopkracht, maar de energieproducten varen er wel bij. Terwijl de productiekosten dezelfde bleven, is de verkoopprijs wel serieus de hoogte ingegaan. Dat geldt voor kernenergie, voor de gassector, maar ook voor die van de hernieuwbare energie zoals wind en zon. Onze kerncentrales zijn bijvoorbeeld al jaren geleden afgeschreven, waardoor de rendabiliteit al hoog lag. Dat is nu nog een pak meer geworden. Engie maakte vorig jaar bijvoorbeeld 3,4 miljard euro winst, waarvan het 1,2 miljard doorsluisde naar Frankrijk.
Hoe zou zo’n belasting er dan uit zien?
Dat is nog niet duidelijk. Minister Van der Straeten kondigde al aan dat ze nog voor de politieke zomer - die ingaat op 21 juli - met een voorstel naar de regering trekt. Hoe dat er concreet gaat uitzien, is echter nog niet duidelijk. Eerder stelden de Vlaamse socialisten al voor om de vennootschapsbelasting op te trekken van 25 naar 35 procent voor bedrijven die woekerwinsten maken. Maar ook een extra taks op overwinsten is een mogelijkheid, waarbij die een bepaald percentage van de winst afroomt. De CREG stelde eerder in een advies over de gassector bijvoorbeeld voor om de overwinsten - volgens de energiewaakhond vanaf 100 euro per megawattuur - tot 70 procent af te romen. Een van de pistes die op het kabinet-Van der Straeten worden bewandeld, is een overwinsttaks wanneer de winst van een producent 10 procent hoger ligt dan het jaar ervoor.
Wat betekent dit voor de onderhandelingen met Engie?
De grote vraag is of de nucleaire sector - de facto dus vooral Engie - ook onder die overwinstbelasting zal vallen. De regering, naast Van der Straeten ook premier Alexander De Croo, onderhandelt op dit moment met Engie over het 10 jaar langen openhouden van twee kerncentrales, Doel 4 en Tihange 3. Aangezien de Franse energiereus nooit vragende partij was, zit die tijdens de gesprekken eigenlijk in een zetel. Tot een akkoord komen, is sowieso al een moeilijke zaak. Dat doen terwijl de regering zwaait met extra taksen is dat nog veel meer. Zeker omdat de vorige regering, met toenmalig minister Marie-Christine Marghem, Engie contractueel had beloofd om geen extra maatregelen te nemen.
Van der Straeten benadrukt dat de situatie moeilijk is, maar dat ze toch een oplossing wil uitwerken. Of ze haar voorstel de komende weken al - dus tijdens de onderhandelingen - of pas na de onderhandelingen zal indienen, is nog niet duidelijk. Daar wou haar kabinet donderdag geen duidelijkheid over verschaffen.
Een andere vraag is of de liberalen - en vooral premier De Croo - zo’n overwinsttaks voor de nucleaire sector wel ziet zitten. Een paar weken geleden liet de eerste minister zowel in de media als in de Kamer duidelijk verstaan er geen voorstander van te zijn. Hij benadrukte dat er voor de kerncentrales al een vorm van overwinsttaks bestaat, namelijk de nucleaire rente, een taks die de regering heft omdat de kerncentrales al jaren zijn afgeschreven en dus veel winst opleveren. Voor Doel 1 en Doel 2 is die geschrapt, maar voor de vijf andere centrales wordt de winst met 38 procent afgeroomd. De Croo beklemtoonde dat die nucleaire rente dit en volgend jaar een pak hoger zal liggen, tussen de 500 en 600 miljoen euro. Een extra taks hoeft voor de premier dus niet. Al benadrukt men ook bij Van der Straeten dat de nucleaire sector eigenlijk al veel belastingen betaalt. Maar eraan ontsnappen? Dat nu ook weer niet. Ook dat zal binnen de regering nog voor een flinke discussie zorgen.
|